اوراق بهادار چیست؟
حتما عبارت دوکلمه‌ایِ اوراق بهادار به گوش‌تان خورده است اما شاید اگر از شما بپرسیم که این اوراق دقیقا چه هستند و چه کاربردهایی دارند به طور دقیق یا حتی غیردقیق نتوانید پاسخ آن را بدهید. اگر می‌خواهید که از سیاست و اقتصاد و اجتماع به خوبی سر دربیاورید باید اطلاعات‌تان را در زمینه‌های مختلف بالا ببرید. کسی که دانش و آگاهی خوبی نسبت به این زمینه‌ها داشته باشد، تصمیم‌های بهتری می‌گیرد و زندگی‌اش را بهتر مدیریت میکند.
در درجه نخست، اطلاعات و شناخت‌تان را نسبت به اکوسیستم‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و سیاسی بالا ببرید و بعد با تلاش به سمت اهداف مالی‌تان گام بردارید. اوراق بهادار هم از آن ارزش اوراق منفعت و نرخ بازدهی آن دسته اصطلاحاتی است که باید با آن آشنا شوید تا کاربردهایش را به خوبی درک کنید. اوراق بهادار در واقع نوعی ابزار مالی است که قابلیت داد و ستد دارد. هر نوع ورقه‌ای که تضمین‌کننده و نشان‌دهنده حقوق مالی باشد و بتوان آن را خرید یا فروخت با این نام شناخته می‌شود.
اوراق بهادار چیست؟
اوراق بهادار ابزار و اهرمی مالی در دستان شماست که ارزش مالی دارد و به راحتی می‌توانید آن را داد و ستد کنید. همان‌طور که گفته شد، اوراق بهادار حکم یک ابزار مالی را دارند و به همین خاطر هم سرمایه‌گذاران و هم سرمایه‌پذیران با این اوراق که از سوی نهادهای دولتی یا خصوصی تضمین میشوند از وجود آنها ارزش اوراق منفعت و نرخ بازدهی آن سود می‌برند و منتفع میشوند. شرکتی که اوراق بهادار را منتشر میکند، منتشرکننده یا ناشر نام دارد. اوراق بهادار به شکل‌های مختلفی منتشر میشوند و در اختیار عموم قرار می‌گیرند. این انتشار میتواند به شکل صدور گواهی یا بدون گواهی و از طریق اینترنت باشد. اوراق مذکور بنا به اهداف و کارکردهایی که دارند با قیمت‌های مختلفی منتشر میشوند. به طور خلاصه تا اینجا گفتیم که :
• اوراق بهادار یک ابزار مالی قابل خرید و فروش است؛
• اوراق بهادار دارای ارزش مالی هستند؛
• اوراق بهادار دارای انواع مختلفی هستند.
انواع اوراق بهادار کدامند؟
اوراق بهادار به سه گروه اصلی تقسیم میشوند:
- اوراق بدهی؛
- اوراق حقوق صاحبان سهام؛
- ابزارهای مشتقه.
اوراق بدهی چیست؟
اوراق بدهی ارزش اوراق منفعت و نرخ بازدهی آن که نام دیگر آن اوراق قرضه است از سوی یک ناشر پخش می‌شود. شرکت ناشر که صادرکننده و تولیدکننده برگه است به خریداران تضمین می‌دهد. بنا به این تضمین، مبلغ مشخصی در زمانی معین به صاحب و خریدار ورقه بدهی پرداخت می‌شود. در زمان سررسید هم اصل مبلغی که در هنگام خرید اوراق بدهی پرداخته شده است به خریدار آن بازگردانده می‌شود.
این کار باعث می‌شود که یک فرد بتواند سرمایه‌گذاری کند و سودی از بابت پولی که با آن اوراق بدهی خریداری کرده است به دست بیاورد و در ضمن، دولت یا شرکت‌هایی که اوراق را منتشر می‌کنند هم با پول دریافتی بابت فروش اوراق به تامین مالی پروژه‌های‌شان در طرح‌های صنعتی و امور مختلف برسند. پس اوراق بدهی یا اوراق قرضه، نوعی از اوراق با درآمد ثابت هستند و کسی که این اوراق را خریداری میکند ضمن سرمایه‌گذاری به دولت یا شرکت‌های بزرگ وام می‌دهد و سود ثابتی را در مقابل از آن خود میکند.
یادتان باشد که شرکت ناشر در این معامله، خرید و فروش اوراق بدهی یا قرضه متعهد است که مبلغ مشخصی را با عنوان «بهره سالانه» در زمان‌هایی مشخص به دارنده سهام پرداخت کند و در یک زمان معین هم که به آن «زمان سررسید» می‌گویند و در آن اصل پول سرمایه‌گذار یا همان خریدار اورق قرضه پرداخت می‌شود. کسی که اوراق بهادار را می‌خرد با عنوان بستانکار شناخته می‌شود و میتواند اصل مبلغ خرید اوراق و سود را دریافت کند. اما هیچ مالکیتی در شرکت پیدا نخواهد کرد. یعنی خرید اوراق بدهی به شما حق مالکیت در یک شرکت و سازمان را نمی‌دهد. اگر بخواهید در یک شرکت حق مالکیت پیدا کنید باید به سراغ خرید سهام آن در بازار بورس بروید. بنگاه‌ها و شرکت‌هایی که اوراق بدهی را در اختیار خریداران قرار می‌دهند در واقع به نوعی به خریداران بدهکار هستند و به همین خاطر است که به این دسته از اوراق، بدهی یا قرضه گفته می‌شود. باید بدانید که اوراق بدهی دارای انواع مختلفی است:
انواع اوراق بدهی :
• اوراق خزانه دولتی؛
• اوراق صکوک شرکتی؛
• اوراق مشارکت دولتی؛
• اوراق مشارکت شرکتی؛
اوراق خزانه دولتی
اسناد خزانه اسلامی یا دولتی از ابزارهای مالی و اسلامی است. دولت آن را به جای بدهی‌های که دارد به جای طرح‌های تملک داراییهای سرمایهای با قیمت اسمی و سررسید معین به طلبکاران غیردولتی واگذار میکند.
اوراق صکوک شرکتی
ابزارهای مالی اسلامی (صُکوک)، اوراق بهادار با ارزش مالی یکسانی هستند که در بازارها قابلیت معامله دارند. معامله این دسته از اوراق بنا به یکی از قراردادهای مورد تأیید دین اسلام تعریف شدهاند و صاحبان اوراق به صورت مشاع مالک یک یا مجموعه‌ای از دارایی‌ها و منافع حاصل از اوراق مذکور میشوند.
اوراق مشارکت دولتی و شرکتی
اوراق مشارکت دولتی و شرکتی به نوعی از اوراق بهادار می‌گویند که دولت یا ارگان‌های مرتبط با آن یا شرکت‌های دولتی یا خصوصی برای تامین اعتبار و بودجه مالی لازم برای طرح‌ها و پروژه‌های زیرساختی و عمرانی خود منتشر می‌کنند.
اوراق مرابحه
اوراق مرابحه هم از جمله اوراقی است که صاحبان آن به شکل مشاع، مالک یک دارایی هستند و بازدهی ثابتی دارند. ضمن اینکه می‌توان این اوراق را در بازار ثانویه به فروش رساند.
اوراق استصناع
اوراق استصناع به عنوان اوراق بهادار با بازدهی ثابت است که هدف از آن به وجود آوردن ابزاری برای تامین مالی پروژه‌های مختلف است. استصناع در اصطلاح فقهی و حقوقی، قراردادی است که یکی از طرفین قرارداد، در مقابل مبلغی مشخص، ساخت و تحویل پروژه‌ای معین را در زمانی مشخص برای طرف دیگر به عهده می گیرد. در نتیجه، اوراق استصناع یا سفارش ساخت، اوراق بهاداری است که ناشر بر اساس قرارداد سفارش ساخت منتشر می‌نماید.
اوراق منفعت
اوراق منفعت از جمله اسناد مالی بهاداری است که مالکیت صاحب آن بر مقدار معین خدمات یا منافع آینده از یک دارایی بادوام را نشان می‌دهد و در ازای پرداخت مبلغ معینی به وی منتقل می‌شود. در واقع، شبیه حق اقامتی است که در یک هتل به شما می‌دهند یا حق بهره‌مندی از خدماتی که یک دانشگاه در یک سال تحصیلی در اختیارتان قرار می‌دهد.
گواهی سپرده
گواهی سپرده نوعی از اوراق بهادار است که به شخص حامل، این حق را می‌دهد تا سود سپرده را دریافت نماید. هر گواهی سپـرده، تاریخ سررسید و یک نرخ سود ثابت دارد.
جالب است بدانید که در علم اقتصاد، بدهی نوعی دارایی محسوب می‌شود. چرا؟ به این دلیل که از طریق خلق و بازپرداخت آن در آینده، صاحب داراییهای بیشتری می‌شوید. انتشار اوراق بدهی از سوی شرکت‌های مختلف، روشی برای تامین نقدینگی است و به جای متوسل شدن به روش‌هایی مانند دریافت وام از بانک، تامین مالی جمعی صورت می‌گیرد. هم سرمایه‌گذاران به سود در آینده دست پیدا می‌کنند و هم شرکت‌های ناشر اوراق میتوانند پروژه‌های‌شان را پیش ببرند.
اوراق بدهی چه ویژگی هایی دارند؟
اوراق بدهی دارای ویژگی‌هایی هستند که برای سرمایه‌گذاری با آنها نیازمند شناخت‌شان هستید. هر ورقه بدهی دارای تاریخ سررسید است. به این موضوع در قسمت‌های قبلی هم اشاره کردیم. اما دوباره یادآوری می‌کنیم که تاریخ سررسید، پایان دوره‌ای است که صاحب اوراق در آن، بدهی ارزش اسمی اوراق را دریافت میکند. ارزش اسمی هم به اصل مبلغ وام گفته می‌شود. در تاریخ سر رسید اوراق بدهی این مبلغ به خریدار اوراق بازپرداخت می گردد. نرخ سود اسمی هم به بهره‌ای گفته می‌شود که به طور دوره‌ای تا سررسید اوراق بدهی به سرمایه‌گذار پرداخت می‌شود. البته اگر یک فرد نخواهد تا زمان سررسید اوراق خود برای دریافت آن منتظر بماند هم راه‌هایی وجود دارد. این فرد میتواند به سادگی در بازار سرمایه، اوراق خود را به فردی دیگر بفروشد. این اوراق به قیمت بازار به فردی دیگر می‌رسند. قیمت بازار هم به عوامل و عناصر متعددی وابسته است. در میان ویژگی‌های اوراق بدهی، خوب است به نرخ سود تا سررسید هم دقت داشته باشید.
منظور از نرخ سود تا سررسید چیست؟
منظور این است که اگر شخصی اوراق بدهی را در همان نخستین روزی خریداری کند که منتشر شدهاند، نرخ سود برابر با نرخ سود اسمی خواهد بود. اما اگر بعد از انتشار و با قیمت بازار اقدام به خرید اوراق بدهی کند، نرخ سود، نرخ سود تا سررسید خواهد بود. در بیشتر موارد، خرید و فروش‌های اوراق بدهی با نرخ سود تا سررسید است. یعنی، قیمت خرید و فروش اوراق بدهی در بازار از روند بازار و زمان خرید و فروش تبعیت میکند و هر لحظه قیمت اوراق در بازار، مقادیر خاصی است.
ریسک و بازدهی اوراق منفعت
ریسک و بازدهی از مفاهیم کلیدی بازار سرمایه محسوب میشوند و این موضوع در ادبیات متعارف مدیریت ریسک، با همه محاسن وکاستیها، با مدلهای مختلف تا حد قابل قبولی مورد بررسی قرار گرفته است. بازار سرمایه اسلامی با ابزارهای غالباً نوظهور ارزش اوراق منفعت و نرخ بازدهی آن روبروست و بالطبع مباحث مدیریت ریسک در آنها از فقر قابل ملاحظهای رنج میبرد. اوراق منفعت نیز از نوظهورترین ابزارهای بازار سرمایه اسلامی است. این مقاله با اتکا به فرض آشنایی مخاطبان با ماهیت اوراق منفعت[1]، ضمن تشریح ریسکهای موجود در بازار اوراق منفعت و توجه ریسک به اطراف موجود در این بازار، تلاش میکند براساس مدل قیمتگذاری داراییهای سرمایهای (CAPM)، موضوع ریسک و بازدهی در اوراق منفعت را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. بیتردید سهم اصلی این مقاله در تولید دانش، بومیسازی مدل CAPM در بازار سرمایه اسلامی است که تاکنون سابقه نداشته است. [1]. حبیبیان نقیبی، مجید (1384)
برای دسترسی به متن کامل این مقاله و 23 میلیون مقاله دیگر ابتدا ثبت نام کنید
اگر عضو سایت هستید لطفا وارد حساب کاربری خود شوید
محاسبه ریسک اعتباری و تاثیر آن بر بازدهی در بورس اوراق بهادار تهران
ریسک اعتباری، از مهمترین ریسک‌هایی است که نهادهای پولی و مالی را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. هدف اصلی پژوهش ارزیابی تاثیر ریسک اعتباری بر بازده سهام است. ابتدا با بررسی مبانی‌نظری، پژوهش‌های انجام شده و نظر کارشناسان خبره، عوامل کمّی و کیفی موثر بر رتبه‌بندی اعتباری تعیین شد سپس پرسشنامه‌ای تهیه شد تا باتوجه به نظر خبرگان براساس محیط ایران درجه اهمیت شاخص‌ها مشخص شود، و با استفاده از مدل تاپسیس رتبه.
صکوک منفعت و پوشش ریسکهای مترتب بر آن
یکی از نوآوریهای دههی اخیر در عرصه بحثهای پولی و مالی اسلامی، انتشار انواع اوراق بهادار اسلامیاست براساس عقدهای اسلامی طراحی شدهاند و جایگزین مناسبی برای اوراق بهادار ربوی به ویژه اوراق قرضهشمرده میشوند. این مقاله به بررسی چگونگی انتشار اوراق منفعت، تبیین انواع ریسک های مترتب بر این اوراق وذینفعان آن و ارائه راهکارهای مدیریت، کاهش و یا پوشش ریسک این اوراق می پردازد و انتظار بر آن است تا باتبیین.
بازدهی مقطعی سهام، ریسک نقدشوندگی و بیقاعدگیهای بازار مالی
دستیابی به مدلی بهینه برای قیمتگذاری داراییهای سرمایهای همواره موضوعی محوری در مطالعات حوزة مالی به‌شمار آمده است. در پژوهش حاضر، مدل سه عاملی فاما و فرنچ به‌علاوه معیار ریسک نقدشوندگی بازار پاستور و استامبا (2003) را بررسی می‌کنیم. برخلاف عمدة مطالعات گذشته، در این مدل بتای سهم متغیر و عاملی از اندازه و نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار است. به‌منظور بررسی مدل مذکور، بازدهی تعدیل‌شده با ریسک، .
رابطه بازدهی نمودگرهای باند بولینگر و قدرت نسبی با بازدهی بورس اوراق بهادار تهران
این تحقیق، به دنبال بررسی بازدهی یکی از نمودگرهای تحلیل تکنیکال در بورس اوراق ارزش اوراق منفعت و نرخ بازدهی آن بهادار در مقایسه با بازدهی استراتژی خرید و نگهداری میباشد. بدین منظور در قالب یک استراتژی فعال، بازدهی ناشی از نمودگر ترکیبی باند بولینگر و شاخص قدرت نسبی را در فواصل مشخص محاسبه و با بازدهی ناشی از خرید و نگهداری با نگاه منفعل مورد مقایسه قرار گرفته است. این پژوهش از ابتدای سال 1376 تا پایان سال 1386 بر روی شاخص کل .
بررسی تاثیر متغیرهای کلان اقتصادی بر بازدهی بورس اوراق بهادار
یکی از موضوعات مورد توجه محققان اقتصادی و مالی، موضوع بررسی تاثیر متغیرهای اقتصادی بر عملکرد بورس اوراق بهادار است. در این تحقیق نیز تاثیر سه متغیر مهم اقتصادی، یعنی حجم پول، نرخ تورم و تولید ناخالص داخلی بر بازدهی ارزش اوراق منفعت و نرخ بازدهی آن بورس اوراق بهادار ایران طی سالهای 1369 تا 1384 مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از به کار گیری مدل اقتصاد سنجی خودرگرسیون برداری (VAR) و مدل تصحیح خطا (VECM)، نشان می دهد که ارتباط ب.
ارزش اوراق منفعت و نرخ بازدهی آن
اوراق منفعت یکی دیگر از ابزار های مالی با درآمد ثابت است که میتواند فرصت های سرمایه گذاری خوبی را برای شما ایجاد کند.
در این مطلب آموزشی، اوراق منفعت را خدمتتان معرفی می کنیم.
اوراق منعت چیست؟
اوراق منفعت از لحاظ ساختاری همانند اوراق مشارکت است یعنی هردو با ارزش اسمی 1،000،000 ریال و با سررسید یکساله منتشر می شوند و ضامن آنها در مواعد فصلی یا ماهانه که از قبل مشخص می شود،
سود حاصل از سرمایه گذاری را به دارندگان اوراق پرداخت می کند.
اما از آنجایی که هدف و ماهیت انتشار این دو ابزار تفاوت هایی باهم دارند، به عنوان دو ابزار متفاوت برای سرمایه گذاری شناخته می شوند.
اوراق منفعت با هدف تامین مالی و سهیم نمودن سرمایه گذار در سود پروژه و یا مالکیت آنها بر مقدار مشخصی از خدمات منتشر می شوند و دارندگان اوراق به عنوان مالک خدمات یا منافع آینده از یک دارایی بادوام شناخته می شوند برای مثال این خدمات میتواند گواهی حق اقامت در هتلی معین یا حق استفاده از خدمات آموزشی دانشگاه باشد.
ضامن این اوراق نیز سازمان برنامه و بودجه می باشد که پرداخت سود در مواعد 6 ماهه را ضمانت کرده است.
دارندگان اوراق منفعت همانند دیگر اوراق معرفی شده، میتوانند اوراق خود را تا زمان سررسید نزد خود نگه داری کنند و یا قبل از تاریخ سررسید در بازار به قیمت کمتری به فروش برسانند.
قیمت و نرخ بازدهی اوراق نیز به عوامل زیادی چون اعتبار صاحبان دارایی و شرکت‌های خدماتی، قیمت اسمی منافع و خدمات، نرخ بازدهی ابزارهای مالی مشابه، زمان و مکان ارائه منافع و خدمات بستگی دارد.
همانند دیگر ابزار های معرفی شده میتوانیم در سایت فرابورس، اطلاعات اوراق منفعت های موجود در بازار همانند قیمت، تاریخ سررسید، ضامن، مواعد پرداخت سود و. را مشاهده کنیم.
نماد های افاد، اروند و ماهان که در زیرگروه صنعت اوراق منفعت دولتی قرار دارند، از اوراقی هستند که در حال حاضر در بازار موجود می باشند.
اوراق منفعت به بازار آمد
دنیای اقتصاد : مدل جدیدی از صکوک به نام اوراق منفعت روز گذشته در بازار بدهی عرضه شد. این اوراق دارای سود اسمی ۲۰ درصدی و با سررسید ۵/ ۳ ساله هستند. در شرایطی که بسته ویژه کنترل التهاب ارزی با گواهی سپرده ۲۰ درصدی به پایان رسیده است، انتشار اوراق منفعت با همان نرخ نشان می‌دهد فعلا تصمیمی برای بازگشت نرخ سود به سطوح قبلی وجود ندارد. همچنین حرکت دولت به سمت بازار سرمایه جنبه‌های مثبت متعددی دارد. عمق‌بخشی به بورس از کانال بازار بدهی، امکان هماهنگی سریع نرخ سود با انتظارات بازار و اثرات تورمی محدود از جمله این ویژگی‌هاست.
نخستین اوراق صکوک منفعت در حالی پس از گذشت بیش از یک دهه انتظار از کانال بازار بدهی منتشر شد که به‌نظر می‌رسد ورود این اوراق در شرایط کنونی اقتصاد کشور و پس از تاخیر چند ساله، به معنی تثبیت نرخ سود در محدوده ۲۰ درصدی باشد. تامین مالی از بازار بدهی با انتشار نخستین صکوک منفعت، وارد فاز جدید شد تا به این ترتیب اهداف دولت بر مبنای توسعه این بازار عملیاتی‌تر از گذشته ادامه یابد. در این راستا روز گذشته وزارت امور اقتصادی و دارایی به منظور تسویه اصل و سود اوراق سررسید شده در سال جاری، اقدام به انتشار سه هزار میلیارد تومان صکوک منفعت کرد. این اوراق با سود ۲۰درصد بوده که هر شش ماه یک بار پرداخت می‌شود.دولت استراتژی بزرگ‌تر کردن بازار اوراق بدهی را در دستور کار قرار داده و در چشم‌اندازی که درخصوص این بازار ترسیم شده در افق ۱۴۰۴ باید سهم این بازار به ۳۰ درصد افزایش یابد. در این راستا هر چند استفاده از ابزارهای متنوع در بازار، راهکار مناسبی برای توسعه این بازار خواهد بود، اما سازوکار، نحوه انتشار و به‌خصوص نرخ سود تعیین شده برای این اوراق، نه تنها میتواند آثار مثبت یا منفی بر این پروسه داشته باشد، بلکه استقبال از خرید آن را نیز به چالش کشیده و میتواند بیانگر پیگیری اهدافی خاص باشد.
در این میان به‌نظر می‌رسد نرخ ۲۰درصدی منظور شده برای صکوک منفعت مزبور بیانگر آن است که دولت در شرایط اقتصادی اخیر، تصمیمی برای کاهش نرخ سود بدون ریسک به کمتر از ۲۰ درصد ندارد، به‌طوری‌که پس از اتمام مهلت دو هفته‌ای کنترل نوسانات ارزی با ارزش اوراق منفعت و نرخ بازدهی آن ارائه بسته بانک مرکزی و با انتشار گواهی سپرده با نرخ سود ۲۰ درصدی، حال اوراق جدیدی راهی بازار بدهی شده است به‌طوری‌که پس از سه روز از اتمام مهلت بسته مزبور، شاهد ورود اوراق جدید با همان نرخ هستیم. به این ترتیب انتشار صکوک منفعت ۲۰ درصدی، گمانه‌زنی پیرامون عدم کاهش نرخ سود بانکی به محدوده کمتر از ۲۰درصد را تقویت میکند. با این شرایط، بانک‌ها نیز احتمالا با سختگیری کمتری برای کاهش نرخ سود مواجه خواهند بود.اما با توجه به اینکه روند مزبور از کانال بازار سرمایه در حال تحقق است، میتواند جنبه‌های مثبتی به دنبال داشته باشد. تقویت بازار سرمایه، تعیین نرخ سود از طریق مکانیزم بازار، منتظر نماندن ارزش اوراق منفعت و نرخ بازدهی آن برای تصمیمات شورای پول و اعتبار و واکنش سریع‌تر بازار سرمایه نسبت به نوسانات این نرخ از جمله مزایای این امر خواهد بود. به‌طوری‌که چنانچه نرخ سود در اقتصاد کشور با کاهش همراه شود، بازار سرمایه در کوتاه‌ترین زمان ممکن به این موضوع واکنش نشان داده و نرخ‌ها را کم میکند.
این در حالی است که نباید وضعیت نامساعد بانک‌ها را فراموش کرد. همان‌طور که در گزارش‌های قبلی «دنیای اقتصاد» نیز به آن اشاره شد، یکی از مشکلات اصلی اقتصاد کشور استفاده بیش از حد از ظرفیت‌های بانکی در تامین مالی بنگاه‌ها است. این امر سبب شده تا همزمان تقاضای تامین مالی بنگاه‌های بزرگ به سمت بانک‌ها رفته که نه تنها منجر به تحمیل فشار زیاد بر سیستم بانکی می‌شود، بلکه تامین مالی بنگاه‌های کوچک را نیز با اخلال مواجه کرده است. این امر در شرایط کنونی که بانک‌های کشور با کمبود نقدینگی مواجه هستند و مشکلات مالی متعدد دارند، به تشدید معضل در آنها شده است. به این ترتیب مشاهده می‌شود چنانچه بتوانیم کانال‌های مختلف جذب نقدینگی را تقویت کنیم، فشار موجود بر سیستم بانکی کاهش خواهد یافت. یکی از مهمترین بسترهای تامین مالی، بازار بدهی است. بازار بدهی با در اختیار داشتن ظرفیت بالا و همچنین دارا بودن ابزارهای متنوع، توان پوشش‌دهی و رفع نیازهای بخش دولتی و به ویژه خصوصی را برای نقدینگی مورد نیاز داراست.هر‌چند طبق آمار منتشر شده حجم تامین مالی از بازار اوراق بدهی در مقایسه با سالهای قبل با بهبود نسبی همراه شده، اما همچنان در سطح مطلوبی قرار ندارد. به این ترتیب در شرایط کنونی لزوم تقویت این بازار بیش از گذشته مطرح است.در این راستا به‌کارگیری ابزار جدید، استفاده از اوراق متنوع در بازار بدهی و شیفت کردن تامین مالی به این سمت از بازار، از راهکارهای تقویت تامین مالی از بازار بدهی خواهد بود. یکی از ابزارهای مزبور صکوک منفعت است که هر چند دستورالعمل انتشار آن در قانون بازار اوراق بهادار مصوب آذرماه ۱۳۸۴ تدوین شده، اما تا روز گذشته هیچ اوراقی در این زمینه منتشر نشده بود. به این ترتیب پس از گذشت ۱۲ سال شاهد ورود اولین نوع از این اوراق به بازار هستیم.
نگاهی دقیق به اوراق منفعت
اوراق منفعت از جمله ابزارهای تامین مالی جذاب و نوین مبتنی بر بدهی است که امکان استفاده از آن برای طیف گسترده‌ای از شرکت‌ها فراهم آمده است.در این راستا مدیرعامل شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه به ارائه توضیحات تکمیلی پرداخت و گفت: شرکت‌هایی که دارایی فیزیکی کمتری دارند و در مقابل به واسطه نوع عملیات خود دارای مطالبات بلندمدت یا منافع بلندمدت هستند، میتوانند از اوراق منفعت برای تامین مالی استفاده کنند.غلامرضا ابوترابی در ادامه افزود: در واقع اوراق بهادار منفعت یکی از اوراق بهادار پیشنهاد شده در بازار مالی اسلامی است که میتواند با استفاده از قراردادهای مجاز شرعی، طراحی و در توسعه بخش خدمات و توسعه کمی و کیفی بازار سرمایه اسلامی کمک کند.وی درخصوص ماهیت اوراق منفعت و کاربردهای آن در بازار سرمایه افزود: یکی از ابزارهای تامین مالی قابل استفاده در بازار سرمایه، اوراق بهادار منفعت است که به توسعه بخش خدمات و توسعه کمی و کیفی بازار سرمایه اسلامی کمک میکند. این اوراق از نوع ابزارهای انتفاعی با سود معین است. در حقیقت، ورق منفعت سند مالی بهاداری است که بیانگر مالکیت دارنده آن بر مقدار معین خدمات یا منافع آینده از یک دارایی بادوام است که در ازای پرداخت مبلغ معینی به وی منتقل شده است.
وی در ادامه با ذکر مثالی ادامه داد: به‌طور مثال این دارایی میتواند گواهی حق اقامت در هتل معین برای روز معین یا حق استفاده از خدمات آموزشی دانشگاه برای ترم یا سال معین باشد.ابوترابی در ادامه توضیح داد: به این ترتیب خریداران با خرید اوراق منفعت، به نهاد واسط وکالت بلاعزل می‌دهند تا نسبت به عقد قرارداد اجاره یا اجاره آتی با بانی جهت استفاده از منافع داراییهای موضوع قرارداد و نیز انعقاد حق‌العمل‌کاری با بانی جهت انجام عملیات اجرایی بهره‌برداری از دارایی و ارائه هرگونه خدمات تکمیلی متناسب با موضوع اجاره اقدام کند. به گفته ابوترابی، خرید اوراق منفعت در بازار اولیه یا ثانویه به منزله قبول وکالت نهاد واسط بوده و وکالت نهاد واسط تا سررسید و تسویه نهایی اوراق، معتبر و غیرقابل عزل است.
سازوکار صکوک منفعت
مدیرعامل شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه در ادامه افزود: صاحبان داراییهای بادوام گاهی احتیاج به نقدینگی دارند و حاضرند برای تامین آن، بخشی از منافع حاصل از داراییهای بادوام خود را جلوتر واگذار کنند. در این موارد اگر صاحبان دارایی دنبال استفاده‌کننده نهایی باشند یعنی کسی که بخواهد در روز معین از منافع دارایی معین استفاده کند، احتمال موفقیت خیلی پایین و در حد صفر است. بنابراین برای حل این مشکل می‌توان از اوراق منفعت استفاده کرد.ابوترابی ادامه داد: به بیان دیگر صاحبان دارایی برای بخشی از منافع دارایی، اوراق منفعت استاندارد شده منتشر می‌کنند. این اوراق که اوراقی متحدالشکل با ارزش اسمی یکسان بوده، حق استفاده از دارایی را برای مدت زمان معینی مشخص میکند.
وی در ادامه با اظهار این مطلب که سپس آنها را در مقابل مبلغ معینی به متقاضیان واگذار می‌کنند، گفت: یعنی دارندگان اوراق میتوانند صبر و در زمان معین از آن منافع استفاده کنند کما اینکه میتوانند قبل از فرارسیدن مدت به دیگران واگذار کنند.ابوترابی با اشاره به واگذاری خدمات آینده به‌عنوان کاربرد دوم اوراق منفعت نیز گفت: همانند صاحبان داراییهای بادوام، شرکت‌ها و موسسه‌های خدماتی هم گاهی برای تامین سرمایه در گردش یا توسعه فعالیت‌های اقتصادی، به منابع مالی نیاز پیدا می‌کنند. این شرکت‌ها حاضرند بخشی از خدمات آینده خود را جلوتر واگذار کنند.به گفته ابوترابی، اوراق منفعت به‌عنوان یکی از پرکاربردترین روش‌های تامین مالی از جمله در خریداری امتیاز بهره‌برداری از بزرگراه، صندلی‌های هواپیما یا سوئیت‌های یک هتل برای یک دوره زمانی مشخص است. این واگذاری منافع آینده داراییهای بادوام از طریق اوراق منفعت، میتواند به‌صورت بازه‌های زمانی کوتاه مدت از جمله ساعتی، روزانه، هفتگی یا بلندمدت به‌صورت ماهانه و سالانه باشد.
رویه اجرایی به چه صورت است؟
ابوترابی درخصوص رویه اجرایی اوراق منفعت نیز به ارائه توضیحات پرداخت و گفت: بانی (موسسه خدماتی)، طرح واگذاری منافع داراییهای بادوام یا محصولات خدماتی خود را شناسایی کرده و با مراجعه به امین (شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه) شرکت واسط مالی را تشکیل می‌دهد. سپس بانی طی قراردادی منافع داراییهای بادوام یا محصولات خدماتی خود را برای مدت زمان معینی به نهاد واسط مالی واگذار میکند.وی در ادامه افزود: نهاد واسط مالی(ناشر)، بعد از کسب مجوزهای لازم از سازمان بورس و اوراق بهادار، به انتشار اوراق منفعت اقدام کرده، منافع و خدمات خریداری شده را به سرمایه‌گذاران مالی واگذار کرده و وجوه سرمایه‌گذاران مالی را جمع‌آوری میکند. در آخر هم ناشر با استفاده از وجوه جمع‌آوری شده از واگذاری اوراق منفعت، بدهی خود به بانی از بابت خرید منافع و خدمات را می‌پردازد.
مزایای ثانویه اوراق برای خریداران
افزون بر این صاحبان اوراق منفعت حق دارند در سررسید مشخص خود به‌صورت مستقیم از منابع دارایی‌ها یا خدمات شرکت‌های خدماتی استفاده یا تا سررسید آنها را به متقاضیان منافع و خدمات واگذار کنند. بنابراین اوراق منفعت برای دارندگان اوراق فواید زیادی دارند؛ در گام نخست یک نوع رزرو کردن منافع و خدمات برای زمان مشخصی است که فرد میتواند بر آن اساس برنامه‌ریزی کند. در گام دوم نیز می‌توان به قیمت مناسب برخورداری از این منافع اشاره کرد. به‌طوری‌که استفاده از منافع و خدمات از طریق اوراق منفعت همیشه به قیمت پایین‌تر خواهد بود. همچنین هر زمان که دارنده اوراق منفعت نیاز به نقدینگی پیدا کند یا از استفاده از منافع و خدمات صرف نظر کند، میتواند اوراق منفعت را به دیگری واگذار کند. مزایای مطرح شده برای اوراق منفعت، تشکیل عرضه و ارزش اوراق منفعت و نرخ بازدهی آن تقاضا را برای آن در بازار به دنبال دارد. هرچه اوراق منفعت منافع و خدمات شفاف‌تر و انتشار‌کنندگان اوراق در ارائه منافع و خدمات پایبندتر به حقوق دارندگان اوراق باشند، بازار ثانوی از رونق بیشتری برخوردار خواهد بود.همچنین قیمت و نرخ بازدهی اوراق مزبور نیز به عوامل زیادی چون اعتبار صاحبان دارایی و شرکت‌های خدماتی، قیمت اسمی منافع و خدمات، نرخ بازدهی ابزاهای مالی مشابه، زمان و مکان ارائه منافع و خدمات بستگی دارد.
انتشار نخستین اوراق
حال روز گذشته شاهد ورود و انتشار نخستین صکوک منفعت در بازار سرمایه ایران بودیم، به این ترتیب دولت از طریق شرکت واسط مالی شهریور چهارم اقدام به انتشار ۳ هزار میلیارد تومان صکوک منفعت از طریق فرابورس ایران کرد. به این ترتیب در جریان نخستین روز از انتشار این اوراق، ۵۳ میلیارد تومان آن خریداری شد.ابوترابی درخصوص جزئیات این اوراق نیز توضیح داد: وزارت امور اقتصادی و دارایی به منظور تسویه اصل و سود اوراق سررسید‌شده سال ۱۳۹۶ که در بودجه سال جاری نیزمنظور شده، تصمیم به انتشار صکوک منفعت گرفته است.وی در ادامه با اظهار این مطلب که این صکوک برای نخستین بار از تاریخ ثبت شده در دستورالعمل انتشار اوراق منتشر شده، گفت: هر چند دستورالعمل انتشار «اوراق صکوک منفعت» در اجرای بند ۲ ماده ۷ قانون بازار اوراق بهادار مصوب آذرماه ۱۳۸۴ تدوین شده، اما تا روز گذشته هیچ اوراقی در این زمینه منتشر نشده بود. ابوترابی ادامه داد: در ابتدا قرار بود حجم انتشار این صکوک ۵ هزار میلیارد تومان باشد، اما با بررسی‌های صورت گرفته، نتیجه بر آن شد که بازار کشش این حجم بالا را ندارد، به این ترتیب ۲ هزار میلیارد تومان از آن کسر شد و سیاست بر انتشار حجم ۳ هزار میلیارد تومانی گرفته شد.
به گفته ابوترابی، یکی دیگر از مشکلات موجود انتشار این اوراق بدون حضور متعهد است. این مساله نیز کمی فرآیند را سخت کرد و انتشار را با حجم بالا مبهم ساخت. در نهایت مقرر شد ۱۸۰۰ میلیارد تومان از آن با متعهد پذیره‌نویسی همراه شود. وی در ادامه توضیح داد: بر این اساس انتشار هزار میلیارد تومان از سوی بانک سامان، ۵۰۰ میلیارد تومان از سوی تامین سرمایه بانک مسکن و ۳۰۰ میلیارد تومان نیز از سوی تامین سرمایه لوتوس پارسیان صورت می‌گیرد.ابوترابی در ادامه با اظهار این مطلب که اوراق مزبور فاقد بازارگردان است، گفت: در صورت عدم فروش کامل اوراق تا سقف انتشار، نسبت منفعت سرمایه‌گذاران از سود ویژه سهم دولت به میزان اوراق فروش رفته تعدیل خواهد شد.
وی در ادامه تصریح کرد: عمر این اوراق ۵/ ۳سال بوده و سود علی‌الحساب آن ۲۰ درصد است که هر ۶ ماه یک بار از طرف عامل پرداخت یعنی شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه به حساب دارندگان اوراق واریز می‌شود. همچنین سازمان برنامه و بودجه کل کشور بازپرداخت اصل و سود این اوراق را ضمانت کرده است. ابوترابی درخصوص زمان انتشار اوراق نیز گفت: این اوراق به شیوه حراج به مدت ۲ روز کاری یعنی از روز گذشته سه‌شنبه ۱۵اسفندماه در بازار ابزارهای نوین مالی شرکت فرابورس ایران منتشر شد. اتمام مهلت پذیره‌نویسی مزبور نیز امروز چهارشنبه خواهد بود. مدیرعامل شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه گفت: بر اساس ماده ۲۷ قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران، این اوراق معاف از ثبت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار است.
وی درخصوص صکوک منفعت دولت توضیح داد: ارزش منافع مبنای انتشار در این اوراق برابر است با ۱/ ۵ هزار میلیارد تومان و این منافع عبارت است از ۱۰۰ درصد سود ویژه سهم دولت در شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران، ۱۰۰ درصد سود ویژه سهم دولت در شرکت سهامی ارتباطات زیر‌ساخت و ۷۸ درصد سود ویژه سهم دولت در شرکت ملی گاز ایران.
اوراق تامین مالی چیست؟
تأمین مالی فرآیندی است که یک شرکت از طریق آن منابع مالی موردنیاز خود را افزایش می‌دهد. تأمین منابع مالی هم از طریق منابع خارج و هم منابع داخلی انجام می‌شود.
واحدهای اقتصادی گاهی برای انجام فعالیت‌های موردنظر خود به منابع مالی جدید نیاز دارند و میتوانند این کار را از طریق بازار سرمایه و انتشار اوراق انجام دهند. امروزه تأمین مالی به روش‌های مختلفی انجام می‌شود که مهمترین آنها تأمین مالی از طریق بازار سرمایه و انتشار اوراق مختلف است.
تأمین مالی از طریق بازار سرمایه به شرکت‌ها برای تأمین مالی موردنیازشان کمک میکند و همچنین بازار سرمایه به یکی از هدف‌های مهم خود که تأمین مالی موردنیاز فعالان اقتصادی است می‌رسد.
درگذشته، شرکت‌ها بیشتر فرایند تأمین مالی خود را از طریق بانک‌ها انجام می‌دادند، اما امروزه تأمین مالی به روش‌های مختلفی انجام می‌شود که یکی از مهمترین این روش‌های تأمین مالی از طریق بازار سرمایه و انتشار اوراق است.
انواع اوراق تأمین مالی
در کشور ما تأمین مالی از بازار سرمایه از طریق «صکوک» صورت می‌گیرد. ابزارهای مالی که در کشورهای اسلامی به‌جای اوراق قرضه مورداستفاده قرار می‌گیرند و دارای انواع مختلفی هستند.
صکوک، اوراق بهادار با پشتوانه مالی است که باید خود دارای ارزش باشد، درواقع فعالیت‌هایی که بدون خلق ارزش و کار صورت می‌گیرند، باید سودآوری داشته باشد.
ذکر شد که اوراق بهادار صکوک انواع مختلفی دارد که ازجمله آنها می‌توان به صکوک اجاره، صکوک مرابحه، صکوک مشارکت، صکوک منفعت، صکوک استصناع، صکوک مضاربه، صکوک مزارعه، صکوک مساقات، صکوک جعاله، صکوک خرید دین، صکوک رهنی و صکوک سلف اشاره کرد.
اوراق مشارکت (صکوک مشارکت)
اوراق مشارکت، اوراقی است که به قیمت اسمی و برای مدت مشخص انتشار می‌یابد. هدف از انتشار آنها تأمین بخشی از منابع مالی موردنیاز طرح‌های عمرانی یا تهیۀ مواد اولیه موردنیاز واحدهای تولیدی است و از طریق عرضه عمومی به سرمایه‌گذاران واگذار میشوند.
صکوک برای واحدهای اقتصادی که آنها را منتشر میکند، نوعی بدهی محسوب می‌شود و یکی از منابع تأمین مالی بازار سرمایه حساب می‌شود.
اوراق مرابحه (صکوک مرابحه)
اوراق مرابحه یکی از انواع اوراق بهادار است که صاحبان آن به‌صورت مشاع، مالک مال یا دینی هستند که بر اساس قرارداد مرابحه انجام صورت گرفته است. صاحب ورق مالک و طلبکار آن دین است. واحدهای اقتصادی میتوانند از اوراق مرابحه نیز برای تأمین مالی موردنیاز خود استفاده کنند.
اوراق استصناع (صکوک استصناع)
اوراق بهاداری بانام یا بی‌نام، قابل نقل و انتقالی هستند که دارندگان آن به‌صورت مشاع مالک دارایی پایه‌ای هستند که در قرارداد این اوراق آمده است.
دولت، شرکت‌های دولتی، شهرداری‌ها و بخش خصوصی میتوانند برای تأمین مالی از این اوراق استفاده کنند. این کار به دو روش مستقیم و غیرمستقیم انجام می‌شود.
اوراق اجاره (صکوک اجاره)
اوراق اجاره از دیگر ابزارهای بازار بدهی به است و برای تأمین مالی واحدهای تولیدی و خدماتی مورداستفاده قرار می‌گیرد. دارندگان این اوراق، مالکیت مشاع نسبت به داراییهای پایه قرارداد اجاره دارند.
هدف از انتشار این اوراق، تأمین مالی واحدهای اقتصادی برای خرید یک یا چند مجموعه از دارایی‌ها و اجاره دادن آنها به بانی قرارداد است. سود این اوراق به‌صورت اجاره دارایی پایه اوراق، به دارندگان آن در سررسید مشخص پرداخت می‌شود.
اوراق منفعت (صکوک منفعت)
اوراق منفعت یکی دیگر از ابزارهای تأمین مالی واحدهای اقتصادی از طریق بازار سرمایه حساب می‌شود؛ که، سند مالی بهاداری است که بیانگر مالکیت دارنده اوراق بر مقدار معینی از خدمات و یا منافع آینده یک دارایی است.
اوراق اجاره تأمین مالی
در این اوراق، رابطه‌ای مشابه رابطه بین مستأجر و مالک یک ملک ایجاد می‌شود. این ارتباط باعث دریافت سرمایه موردنیاز مستأجر از مالک و پرداخت اجاره در زمان‌های از قبل مشخص‌شده از طرف مستأجر می‌شود. پرداخت‌های مستأجر را می‌توان مشابه پرداخت اجاره‌بها دانست. در حقیقت این مبالغ پرداختی، سود پرداختی به سرمایه‌گذاران است.
مدت‌زمان اجاره اوراق باید قبل از انتشار اوراق مشخص شود؛ سود پرداختی نیز به‌صورت سالانه، فصلی و یا ماهانه پرداخت خواهد شد. نکته قابل‌توجه این است که هر زمان که سرمایه‌گذار بخواهد، میتواند اوراق خود را در بورس به فروش برساند. این اوراق دقیقاً مثل سهام شرکت‌های فعال در بورس، خرید و فروش میشوند. این اوراق در بخش درآمد ثابت بورس قرار دارند و سود پرداخت‌شده بابت اوراق مذکور معمولاً مساوی یا کمی بیشتر از سود اوراق مشارکت است. سرمایه‌گذاران از پرداخت مالیات مربوط به سود اوراق مذکور نیز معاف هستند و این مورد دارای ضمانت است.
تأمین مالی از طریق اوراق بدهی
تأمین مالی از طریق اوراق بدهی زمانی اتفاق می‌افتد که شرکت با فروش ابزارهای بدهی به افراد و یا سرمایه‌گذاران نهادی، پولی را برای افزایش سرمایه در گردش یا هزینه‌های سرمایه، جذب میکند. در ازای وام داده‌شده، افراد یا مؤسسات به‌عنوان اعتباردهندگان شناخته میشوند و تعهد می‌گیرند که اصل بدهی بازپرداخت شود.
هنگامی‌که یک شرکت نیاز به سرمایه دارد، از سه مسیر میتواند تأمین مالی کند: فروش سهم، ایجاد بدهی یا ترکیب آنها. فروش سهم، واگذاری بخشی از مالکیت شرکت است. این روش به سهامداران حقی را بر درآمدهای آتی شرکت می‌دهد، اما از طرفی نیاز به بازپرداخت ندارد. این نکته بسیار مهم است که اگر شرکت ورشکسته شود صاحبان سهام در آخر صف دریافت‌کنندگان سرمایه هستند.
تأمین مالی از طریق اوراق مشارکت
اوراق بهادار بانام یا بی‌نامی است که بر اساس قانون، به قیمت اسمی مشخص و برای مدت مشخص و با هدف اجرای طرح‌های سودآور خدماتی، تولیدی و ساختمانی انتشار می‌گردد و به سرمایه‌گذاران اهدا می‌شود. هر ورقه مشارکت، نشان‌دهنده میزان قدرالسهم دارنده است.
بر طبق قانون و برای آنکه انتشار اوراق توجیه قانونی داشته باشد، شرکت پروژه‌ای را که بابت آن اوراق منتشر می‌نماید ارزیابی کرده و بر اساس توجیه‌پذیر بودن فرایند انتشار اوراق را آغاز میکند. در این بین لازم به ذکر است که عموماً نرخ بازدهی سالیانه اوراق مشارکت را بین ۳ تا ۵ درصد بالاتر از نرخ سود سپرده بلندمدت یکساله بانک‌ها تعریف می‌کنند. همچنین برخلاف اوراق قرضه‌ای که در خارج از کشور رایج‌تر است می‌توان گفت که تقریباً تمام اوراق مشارکت‌هایی که تا به امروز منتشرشده‌اند دارای ضامن سودآوری می‌باشند.
تأمین مالی از طریق اوراق تبعی
اختيار فروش تبعي ورقه بهاداري است كه بر اساس آن، دارنده آن میتواند به شرط مالکیت دارایی پایه، دارايي پايه خود را با قيمت مشخص و در تاريخ مشخص به فروش برساند. از طرفی، مطابق با شرايط تسويه تعهدات اعلامي، خریدار میتواند به شرط موافقت فروشنده، بجای فروش دارایی خود، معادل مابه‌التفاوت قیمت اعمال و قیمت پایانی دارایی پایه از فروشنده، وجوه دریافت نماید.
دیدگاه شما