مفهوم فسخ و اقاله در معاملات

جهت مشاوره با وکیل پایه یک دادگستری از طرق زیر با ما در ارتباط باشید: ☑️ مشاوره حقوقی با کارشناسان حقوقی موسسه 021-88401560 | 021-88403166 ☑️ تلفن همراه وکیل پایه یک دادگستری در تهران 0912-4970000 | 0912-4920000 ☑️ آدرس صفحه اینستاگرام وکیل پایه یک دادگستری [email protected] ☑️ تلگرام vakil | @[email protected] ☑️ آدرس موسسه حقوقی آسایش گستران تهران | خیابان شهید مطهری| نرسیده خیابان شریعتی | روبروی بوستان شهیدآوینی | پلاک 11 برای مشاهده آدرس در گوگل مپ روی متن رو به رو کلیک نمائید »» موسسه حقوقی آسایش گستران

«اقاله‌ی قرارداد» چیست و چه شرایطی دارد؟

یکی از اصطلاحاتی که در حقوق قرارداد‌ها رایج است، مفهوم اقاله است. برای آشنایی بیشتر لازم است در ابتدا با معنای لغوی این واژه آشنا بشویم.

الف. معنای اقاله

اقاله در لغت به معنای مسامحه و نادیده گرفتن امر یا موضوعی است. به اقاله، تفاسخ نیز گفته می‌شود. معنای اصطلاحی اقاله به معنای لغوی آن نزدیک است. چنانچه طرفین پس از انجام معامله قصد برهم‌زدن آن را داشته باشند و با توافق معامله را بر هم زنند، در اصطلاح به این عمل اقاله یا تفاسخ گویند. ماده‌ی ۲۸۳ قانون مدنی در این زمینه مقرر می‌دارد: «بعد از معامله طرفین می‌توانند به تراضی (رضایت دو طرفه) آن را اقاله یا تفاسخ کنند». فرض کنید شخصی مغازه‌ی خود را به دیگری بفروشد، ولی پس از چند روز مذاکره با خریدار و جلب رضایت او، هر دو توافق کنند که معامله را بر هم بزنند. به این توافق برای برهم‌زدن معامله که به‌صورت دو طرفه است، اقاله یا تفاسخ می‌گویند.

به‌ عبارت‌ دیگر، اقاله یعنی برهم‌زدن معامله با اراده‌ی دو طرف معامله و برای اقاله طرفین معامله می‌بایست اراده نمایند آن‌چه را که قبلاً به وجود آمده، از بین برود. درواقع، اقاله یکی از راه‌های خاتمه‌ دادن به حیات یک قرارداد است. علت این‌که گفته می‌شود اقاله با توافق دو طرفه این است که هنگامی که عقدی منعقد می‌شود، در صورتی که آن عقد لازم باشد، طرفین بایستی پای‌بند به آن عقد باشند و همانطور که ماده‌ی ۱۸۵ قانون مدنی مقرر کرده «عقد لازم آن است که هیچ‌یک از طرفین معامله حق فسخ آن را نداشته باشند مگر در موارد معینه». حق فسخ که در این ماده ذکر شده است؛ به این معناست که یکی از طرفین معامله بدون رضایت طرف دیگر و به‌صورت یک‌طرفه حق برهم‌زدن معامله را دارد البته این حق صرفاً در مواردی است که در قانون مشخص شده است یا در زمان انعقاد عقد، در ضمن قرارداد چنین حقی را برای یک طرف قائل می‌شوند.

در اقاله، طرفین معامله می‌خواهند همه چیز را به حالت قبل از عقد برگردانند؛ بنابراین، نمی‌توانند در آن شرط اضافه‌کردن یا کم‌کردن مبیع (آن‌چه فروخته‌شده) یا ثمن را بگذارند که اگر چنین شرطی بگذارند، هم شرط باطل است و هم اقاله. به‌عنوان مثال، اگر کسی خانه‌ای را به مبلغ ۱۰۰ میلیون تومان خریداری کند و مبلغ ۵۰ میلیون تومان آن را نقداً پرداخت کند و بعد از چند روز هر دو حاضر شوند معامله را اقاله نمایند، با این شرط که فروشنده ۵ میلیون تومان را از ثمن کم نماید و الباقی را تحویل دهد، مفهوم فسخ و اقاله در معاملات اصولاً این شرط و اقاله باطل است، اما ممکن است با رعایت شرایطی بتوان احراز نمود که طرفین قصد انجام معامله جدیدی را داشته‌اند که در این صورت ممکن است آن معامله صحیح باشد. البته نکته‌ای که بایستی به آن توجه کرد این است که زمانی که طرفین می‌خواهند در خصوص برهم‌زدن عقد توافق کنند، بایستی اهلیت داشته باشند. اهلیت به این معناست که عاقل و بالغ و رشید باشند.

همانطور که در تعریف اقاله ذکر شد، اقاله برهم‌زدن عقد پیشین است که این عقد همیشه لازم است. بدین‌معنا که هیچ‌یک از طرفین بدون دلیل، حق برهم‌زدن معامله را ندارند چرا که برهم‌زدن عقد جایز نیازی به توافق دو طرف نداشته و هر یک از طرفین که عقد از جانب آن‌ها جایز است، می‌تواند عقد را بر هم زند؛ بنابراین، نیازی به توافق با طرف دیگر ندارد. در نتیجه، اقاله زمانی رخ می‌دهد که طرفین یک قرارداد لازم‌الاجرا را منعقد نموده‌اند و سپس با توافق یکدیگر آن را بر هم می‌زنند.

رکن دوم اقاله توافق طرفین مبنی بر انحلال عقد پیشین مفهوم فسخ و اقاله در معاملات بوده که این توافق در جهت برهم‌زدن عقد سابق، ممکن است کتبی یا شفاهی باشد. علت این‌که شرط خاصی مبنی بر کتبی‌بودن یا وجود تشریفات دیگر برای تحقق اقاله وجود ندارد، ماده ۲۸۵ قانون مدنی است که مقرر می‌دارد: «اقاله به هر لفظ یا فعلی واقع می‌شود که بر برهم‌زدن عقد دلالت نماید». به‌عبارت‌دیگر، لزوماً نبایستی طرفین معامله با لفظ اعلام دارند که ما این معامله را بر هم زدیم بلکه گاهی ممکن است عملی انجام دهند که نشان‌دهنده‌ی توافق و رضایت هر دو مبنی بر برهم‌ زدن عقد باشد بدون این‌که صراحتاً اعلام کرده باشند.

تشریح فسخ، تفاسخ و انفساخ از زبان وکیل دادگستری

تشریح فسخ، تفاسخ و انفساخ از زبان وکیل دادگستری

در نظام حقوقی ایران سه اصطلاح مشابه وجود دارد که گاهی سبب سردرگمی میان مردم عادی می‌گردد. چرا که این اصطلاحات در قوانین رایج بوده در حالی‌که عامه مردم علم و اطلاع دقیقی از معنا، مفهوم و تفاوت‌های آنها ندارند. مطلب «تشریح فسخ، تفاسخ و انفساخ از زبان وکیل دادگستری» با ارائه تعریفی ساده و قابل‌فهم از مفاهیم مزبور، تفاوت‌های آنها را مشخص نموده و شما را در تشخیص اصطلاحات رایج در قراردادها راهنمایی می‌نماید.

تشریح فسخ از زبان وکیل دادگستری

1. فسخ همان حق بر هم زدن قرارداد است که ضمن انعقاد قرارداد یا پس از آن، بنا به توافق طرفین و یا حکم قانون پیش‌بینی و تعبیه می‌گردد. حق بر هم زدن قرارداد یا همان حق فسخ می‌تواند برای یکی از طرفین قرارداد و یا هر دو طرف آن به وجود آید.
2. حق فسخ در قانون مدنی تحت عنوان خیار فسخ شناخته می‌شود. به طور کلی اگر بخواهیم حق فسخ بر اساس مقررات قانونی را بشناسیم باید به مقررات قانون مدنی در باب خیارات رجوع و آن را بررسی نماییم. در خصوص خیارات باید به این نکات توجه داشت:

انواع حق فسخ

این حق مخصوص زمانی است که طرفین برای مدت معینی (مثلاً ظرف یک ماه از تاریخ انعقاد قرارداد) این حق را برای یکی از طرفین و یا هر دو طرف قرارداد قائل می‌شوند که قرارداد را به هر دلیلی فسخ نمایند. انواع خیاراتی که بر اساس مقررات قانون مدنی حاکم بر معاملات وجود دارد از قرار زیر هستند:

الف) خیارات مختص عقد بیع

شامل سه خیار مجلس، حیوان و تأخیر ثمن است. حق فسخ ناشی از هریک از این خیارات از قرار زیر است:

1. خیار مجلس: تا زمانی‌که طرفین در مجلس حضور دارند، می‌توانند حق فسخ خود را نسبت به معامله اعمال نموده و آن را برهم زنند.
2. خیار حیوان: مختص زمانی است که مبیع حیوان زنده باشد. در این صورت، خریدار تا 3 روز حق فسخ قرارداد را دارد.
3. خیار تأخیر ثمن: زمانی‌که عوضین معامله میان بایع و مشتری رد و بدل نشده و 3 روز از زمان انعقاد قرارداد گذشته باشد، بایع حق دارد عقد بیع را فسخ نماید.

✔ بیشتر بخوانید : وکیل ملکی و تمام نکات فسخ قرارداد خانه

ب) خیارات مختص تمام عقود

خیار شرط:

ضمن قرارداد شرط می‌شود که یکی از طرفین یا هردو طرف یا شخص ثالث تا مدت زمان معینی حق فسخ قرارداد را دارا باشند. لیکن نکته قابل تأمل در اینجا این است که باید مدت خیار شرط دقیقاً مشخص باشد در غیر این صورت هم شرط و هم عقد باطل است.

خیار رؤیت و تخلف وصف:

مختص زمانی است که یکی از طرفین، مالی را بدون این که بازدید نموده باشد خریداری نموده مفهوم فسخ و اقاله در معاملات و یا به فروش برساند. اگر بعد از انعقاد قرارداد مشخص شود که مال دارای ویژگی‌های مطروحه در زمان انعقاد قرارداد نیست، آن طرفی که مال را ندیده و از ویژگی‌های آن ناآگاه است، حق فسخ معامله را دارد.

خیار غبن:

غبن به معنای ضرر است. هنگامی‌که یکی از طرفین از قیمت واقعی مال آگاه نیست و پس از معامله متوجه شود که دچار غبن شده است، در صورتی‌که غبن حادث شده فاحس باشد، حق فسخ خواهد داشت. لازم به ذکر است که غبنی فاحش است که عرفاً قابل گذشت و مسامحه نباشد.

جهت مشاوره با وکیل پایه یک دادگستری از طرق زیر با ما در ارتباط باشید:

☑️ مشاوره حقوقی با کارشناسان حقوقی موسسه

021-88401560 | 021-88403166

☑️ تلفن همراه وکیل پایه یک مفهوم فسخ و اقاله در معاملات دادگستری در تهران

0912-4970000 | 0912-4920000

☑️ آدرس صفحه اینستاگرام وکیل پایه یک دادگستری

[email protected]

☑️ تلگرام

vakil | @[email protected]

☑️ آدرس موسسه حقوقی آسایش گستران

تهران | خیابان شهید مطهری| نرسیده خیابان شریعتی | روبروی بوستان شهیدآوینی | پلاک 11

برای مشاهده آدرس در گوگل مپ روی متن رو به رو کلیک نمائید »» موسسه حقوقی آسایش گستران

خیار عیب:

مختص زمانی است که مال مورد معامله دارای عیبی است که طرف مقابل جاهل به وجود آن عیب است. در چنین حالتی، طرف جاهل پس از علم به عیب مزبور دو راه دارد:

الف. فسخ قرارداد

ب. دریافت ارش: به معنای مابه‌التفاوت مال سالم و معیوب

خیار تدلیس:

تدلیس به معنای انجام فعل یا رفتاری است که سبب فریب دیگری گردد. به نحوی که اگر طرف مقابل حقیقت را می‌دانست راضی به انجام معامله نمی‌شد. شخصی که علیه او تدلیس صورت گرفته است، حق فسخ معامله را خواهد داشت.

✔ بیشتر بخوانید : وکیل دادگستری و مقررات فسخ مبایعه‌نامه

خیار تبعض صفقه:

در خصوص این خیار، ابتدا بهتر است به تعریف کلمات آن به صورت جداگانه بپردازیم. صفقه به معنای معامله بوده و تبعض به معنای تکه تکه و جزء جزء شدن است. خیار تبعض صفقه در کل به این معنا است که که معامله به چند بخش تقسیم شود. این خیار زمانی حاصل می‌شود که بخشی از معامله به جهتی از جهات باطل می‌شود ولی بخشی از آن صحیح باقی می‌ماند. در چنین شرایطی، خریدار دو راهکار دارد:

الف. حق فسخ معامله

ب. پذیرش بخش صحیح معامله و استرداد وجه بابت بخش باطل معامله

خیار تخلف شرط:

در حالتی که شرطی در قرارداد ذکر شده است ولی مشروطٍ‌علیه از انجام آن اجتناب می‌کند، مشروطٌ‌له حق دارد معامله را فسخ نماید.

تشریح تفاسخ از زبان وکیل دادگستری

مختص زمانی است که دو طرف قرارداد تصمیم می‌گیرند قراردادی را که صحیحاً منعقد نموده‌اند، فسخ نمایند. نام دیگر تفاسخ، اقاله است. تفاوت تفاسخ با حق فسخ این است که در تفاسخ اراده همزمان دو طرف برای برهم زدن عقد لازم است و مسئله‌ای کاملاً قراردادی و منطبق با خواست طرفین است.

تشریح انفساخ از زبان وکیل دادگستری

انفساخ به معنای فسخ خود به خودی قرارداد و به حکم قانون است. در انفساخ نیازی به اراده هیچ یک از طرفین قرارداد نیست بلکه قرارداد به حکم قانون و به صورت خودبه‌خودی به هم می‌خورد.

✔ بهترین وکیل پایه یک دادگستری را از ما بخواهید…

تفاوت انفساخ با فسخ در این است که حق فسخ گاهی به حکم قانون و گاهی با اراده طرفین صورت می‌پذیرد ولی انفساخ بلاشک و صرفاً با حکم قانون تحقق می‌پذیرد. همچنین تفاوت انفساخ و تفاسخ نیز در این است که در تفاسخ اراده دوجانبه طرفین قرارداد لازم است در حالی‌که همانطور که گفتیم در انفساخ اراده فرد هیچ نقشی ندارد.

پرسش و پاسخ‌های متداول

حق فسخ به چه معناست؟

حق فسخ به معنای حق بر هم زدن قرارداد به صورت یک جانبه و یا دو جانبه است که شرایط خاصی برای آن در قانون در نظر گرفته شده است.

تفاسخ یا اقاله چیست؟

تفاسخ به حالتی گفته می‌شود که طرفین قرارداد، عقدی را که میان آنها واقع شده برهم زنند.

تفاوت تفاسخ و انفساخ در چیست؟

انفساخ بدون اراده طرفین به صورت خود به خودی صورت می‌گیرد ولی تفاسخ نیاز به اراده هر دو طرف قرارداد دارد.

چند نوع حق فسخ در معاملات برای طرفین قرارداد متصور است؟

به طور کلی، حق فسخ را می‌توان به دو نوع تقسیم نمود. حق فسخ بر مبنای حکم قانون که در مبحث خیارات در قانون مدنی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. همچنین یک نوع حق فسخ وجود دارد که بر مبنای توافق طرفین در قرارداد ذکر می‌شود. برای مثال شرطی در قرارداد از سوی طرفین قید می‌گردد که در صورت تخلف از شرط مزبور، حق فسخ برای یکی از طرفین یا هر دو طرف قرارداد به وجود می‌آید.

آیا طرفین می‌توانند با توافق یکدیگر حق فسخ مندرج در قرارداد را برهم زنند؟

بله. چون حق فسخ مندرج در قرارداد با اراده طرفین به وجود آمده است، با همان اراده هم از بین خواهد رفت.

اگر عیبی در مبیع حادث شود، طرف مقابل که از وجود آن عیب بی‌اطلاع بوده چه حقی دارد؟

در خیار عیب، دو راهکار برای هر فرد متصور است:

ب. حق دریافت ارش: یعنی مابه‌التفاوت مال سالم و معیوب.

درصورتی که سوالی پیرامون مطلب “تشریح فسخ، تفاسخ و انفساخ از زبان وکیل دادگستری” باقی مانده است می توانید در قسمت دیدگاه همین مطلب مطرح نمایید…

تفاوت میان فسخ و تفاسخ و انفساخ

سلام . درخصوص تفاوت میان فسخ و انفساخ و تفاسخ به بیان تفاوت میان این سه مفهوم میپردازیم.

✍انحلال قهری است بدین معنا که عقد، بدون نیاز به عمل حقوقی اضافی، خود به خود از بین می رود، و حق انتخاب برای طرفین یا دادگاه باقی نمی ماند. یعنی بدون اراده ی طرفین عقد منحل میشود پس قهری بودن انحلال، منافاتی با ارادی بودن سبب آن ندارد، مثلاً ممکن است طرفین قبلاً تراضی نمایند که سه ماه بعد عقد خود به خود، منفسخ شود.

✍ انفساخ عقد را به اعتبار نقشی که اراده در آن دارد به سه گروه تقسیم می کنند:

1) انفساخی که به طور مستقیم ناشی از ارادۀ صریح طرفین عقد است، مانند اجاره ای که پس از پایان مدت یک سال خود به خود از بین برود.

2) انفساخی که ناشی از حکم قانون گذار است، ولی به گونه ای است که قانون گذار، ارادۀ ضمنی و مفروض طرفین عقد را اجرا می کند، مثل تلف مبیع قبل از قبض، موضوع ماده 387 قانون مدنی که اگر مبیع قبل از قبض تلف شود عقد فسخ می شود، این فسخ انفساخ ناشی از ارادۀ ضمنی طرفین است که اگر مبیع از بین رفت، دیگر تعهد از بین می رود.

3) انفساخی که ناشی از حکم قانون گذار است، ولی هدف آن تأمین پایگاه اراده و تراضی است، مانند انحلال همۀ قراردادهای جائز در صورت فوت یا حجر یکی مفهوم فسخ و اقاله در معاملات از متعاقدین.

✍اقاله در اصطلاح برانداختن.وبهم زدن معامله است.با تراضی و سازش طرفین معامله و به جهت این که رضایت طرفین در ان شرط است .از ان به تفاسخ .وتقایل نیز تعبیر شده است . اقاله فقط در عقود لازم قابل اجراست .عقد لازم عقدی است لازم الاجرا که طرفین نمی توانند به دلخواه خود ان را فسخ واز بین ببرند.در واقع اقاله را برای عقد جایز نمی توان اجرا کرد .عقد جایز عقدی است که طرفین هر وقت بخواهند می توانند ان مفهوم فسخ و اقاله در معاملات را منحل کنند. اقاله راه حلی است برای انحلال ناپذیری عقود لازم .در تعریف اقاله قانونگذار عنوان داشته اقاله(تراضی دو طرف عقد لازم برای انحلال ان)یا بر هم زدن عقد لازم با توافق طرفین است.

✍فسخ که به آن انحلال ارادی مفهوم فسخ و اقاله در معاملات قرار داد نیز گفته می شود، در اصطلاح حقوقی عبارت است از پایان دادن حقوقی به قرار داد به وسیلۀ یکی از دو طرف قرارداد یا شخص ثالث.

✍ فسخ یا انحلال ارادی قرارداد از حیث جایگاه حقوقی یکی از مباحث اسباب سقوط مفهوم فسخ و اقاله در معاملات تعهدات و قراردادها می باشد.

✍ بحث فسخ قرارداد، اختصاص به عقود لازم دارد، چرا که در عقود جائز هر کدام از طرفین می تواند هر زمان که اراده کند، عقد را بر هم زندفسخ، انشای یک طرفۀ انحلال قرارداد و تعهد می باشد، و مانند ابراء نوعی ایقاع است، یعنی این که یک طرف به طور مستقل می تواند حق فسخ خود را اعمال نماید، بدون این که نیازی به رضایت طرف دیگر باشد که به این عمل ایقاع گفته می شود.

مبنای فسخ قرارداد ممکن است، متفاوت باشد؛ یعنی این که فسخ قرارداد مبتنی بر حقی است که یا به وسیلۀ توافق طرفین ایجاد شده است یا به وسیلۀ حکم مستقیم قانون به وجود آمده است و این حق برای یکی از طرفین یا هر دو یا شخص ثالث می باشد.

الف) توافق طرفین: طرفین قرارداد می توانند ضمن عقد یا خارج از آن برای یک یا هر دو طرف معامله یا شخص ثالث، حق فسخ قرار دهند مثل این که شخصی ماشینی را به دیگری بفروشد و در آن شرط شود که هر کدام از طرفین یا شخص ثالث هر وقت مایل باشند، بتوانند ظرف یک ماه آن معامله را فسخ کنند، به این حق اصطلاحاً خیار شرط گفته می شود. همان طوری که در مواد 399 و 400 قانون مدنی به آن اشاره شده است.

ب) حکم مستقیم قانون: قانون در مواردی برای جلوگیری از ضرری که به طور ناخواسته از قرارداد، متوجه یکی از دو طرف معامله است، به طور مستقیم به او حق می دهد که بتواند با فسخ قرارداد، از مفهوم فسخ و اقاله در معاملات ضرر مذکور جلوگیری کند مثل این که کسی خانه ای را اجاره کند و پس از مدتی متوجه شود که سکونت در آن میسر نیست، که در این جا به استناد مواد 478 و 479 قانون مدنی حق دارد عقد اجاره را فسخ کند.

فسخ:فسخ به معنای برهم زدن یک قرارداد است. فسخ قرارداد به موجب شروطی که از قبل در قرارداد ذکرشده است امکان پذیر است. این فسخ می تواند یک طرفه و یا دوطرفه باشد که در اصطلاح به آن شرط فسخ یا خیار فسخ گفته می شود.

تفاسخ :تفاسخ همان اقاله است؛ راضی بودن دو طرف معامله در یک قرارداد می تواند دلیلی برای برهم زدن معامله شود. در تفاسخ معامله ای که به صورت صحیح و قانونی انجام شده پایان خواهد یافت؛ و مفهوم فسخ و اقاله در معاملات زمانی که تفاسخ و یا اقاله صورت می گیرد تمامی تعهدات قرارداد ساقط خواهند شد. اگر در متن قرارداد هیچ شروطی در نظر گرفته نشود، هر دو طرف باید ملک و ثمن معامله را به صورت قبل به یکدیگر بازگردانند. تفاوت فسخ و تفاسخ نیز در این است که فسخ یک طرفه انجام می شود و راضی بودن طرف دیگر اهمیتی ندارد؛ اما در تفاسخ پایان دادن به معامله باید با رضایت هر دو طرف باشد.

انفساخ :انفساخ درواقع از بین رفتن خود به خودی قرارداد است. گاهی ممکن است به حکم قانون این اتفاق بیافتد و رضایت طرفین اهمیتی نداشته باشد و گاهی نیز با رضایت هر دو طرف و یا شروطی خاص این اتفاق خواهد افتاد.

انديشه هاي حقو ق خصوصی

ماهیت حقوقی اقاله درفقه اسلام (فقه عامه و امامیه )

ب- فقه حنفی : فقهای حنفیه در بیان ماهیت حقوقی قائل به تفصیل شده و معتقدند که اقاله نسبت به متعاملین فسخ و نسبت به شخص ثالث عقد جدید محسوب می گردد و این نظررا به امام ابو حنیفه نسبت داده اند . [2]دلیلی که بر این نظریه ارائه شده این است که بیع اثبات تعهد و اقاله رفع تعهد می باشد و این دو متفاوت بوده و با هم تنافی ندارند حال که متعاقدین قصد اقاله عقد را دارند یعنی عقد رفع تعهد را دارند و امکان ندارد که در عین حال قصد اثبات تعهد را داشته باشند رفع تعهد همان فسخ تعهد به حساب می آید پس اقاله در حق متعاملین فسخ به حساب می آید . ولی چون نتیجه و اثر اقاله رد و بدل عوض و معوض است و شخص ثالث قصد رفع تعهد را ندارد بنابر این اقاله نسبت به او عقد جدید به حساب می آید . اشکال این نظریه آن است که امر واحدی را نسبت به افراد مختلف دارای ماهیت متفاوتی دانسته است در حالیکه معنی اقاله را رفع تعهد و ازاله آن دانسته است همین امررا نسبت به ثالث عقد جدید معرفی نموده است و اقاله را که در حقیقت رفع عقد می باشد در حق شخص ثالث هم عقد جدید دانسته است اما باید گفت که اگر اقاله فسخ است می بایست در حق همه فسخ باشد چه متعاملین و چه شخص ثالث و اگر بیع جدید تلقی شود در حق همه بیع جدید است و دلیل قانع کننده ای برای این تفصیل وجود ندارد و مشکل است که امر واحدی را نسبت به افراد مختلف دارای ماهیت متفاوتی بدانیم .

ج- فقه امامیه : حنبلی و شافعی و فقهای امامیه ، حنبلی و شافعیه معتقدند که اقاله فسخ معامله می باشد و چه نسبت به طرفین معامله چه نسبت به اشخاص ثالث . [3]

در جواهر الکلام آمده است : «و کیف کان فهی عندنا فسخ فی حق المتعاقدین او ورثتها . سواء کان المبیع عقاراً و غیره سواء وقت قبل القبض او بعد و سواء کانت بلفظ الاقاله او الفسخ . » ( به هر ترتیب نزد ما اقاله فسخ است در حق متعاقدین یا ورثه انها اعم مبیع عقار باشد یا غیر عقار ، اقاله قبل از قبض واقع شده باشد یا بعد از آن و اعم از اینکه با لفظ اقاله باشد و یا فسخ . ) مهمترین دلایلی که این گروه در توجیه نظریه خود ارائه نموده اند عبارتند از :

اول : توجه و عنایت به مفهوم لغوی «اقاله » می رساند که اقاله در فسخ معامله است نه عقد جدید

دوم : از توجه به قصد طرفین معامله فهمیده می شود که آنها قصد انحلال و فسخ عقد را داشته
اند نه ایجاد یک عقد جدید . به عبارت دیگر آنها می خواهند معامله را به هم بزنند نه اینکه یک معامله جدید انشاء کنند .

سوم : برای تحقق اقاله لفظ خاصی شرط نیست و با هر لفظی که دلالت بر تفاسخ کند محقق
می گردد .در حالیکه هر گاه بیع بود برای تحقق آن باید الفاظ خاصی بکار رود .

چهارم : در اقاله شرط است که ثمن المسمی نباید کمتر یا زیاد تر از آنچه که در معامله اصلی بوده است باشد و این حکم اجمالی است . سلم باطل باشد چون «سلم فیه » قبل از قبض باطل می

پنجم: سلم را قبل از قبض می شود اقاله نمود در حالیکه چنانچه اقاله عقد جدید باشد باید اقاله شد .

[1] - شیخ خلیل بن اسحاق ، مختصر ، ص 147 ، ابن قدامه ، المغنی ، ج 4 ، ص 235

اقاله قرارداد چیست؟اقاله در چه عقودی وجود دارند؟

اقاله قرارداد به این معنی است طرفین بخواهند قرارداد را با توافق هم بر هم بزنند به عبارت بهتر عقد و قرارداد هایی که بین طرفین بسته می شود طرفین باید به آن پایبند باشند و حق به هم زدن و یا فسخ آن را ندارند که به آن عقود لازم می گویند یعنی عقودی که قابل فسخ نیستند اما همین عقود اگر دو طرف با هم توافق کنند میتوانند عقد را به هم بزنند که به آن اقاله میگویند.

اقاله یا تفاسخ چیست؟

گفتیم که اگر عقد خرید و فروش یا مثلا اجاره یا موارد دیگر بسته شود یک طرف نمی تواند به تنهایی بیاید و فسخ کند مگر به دلایل قانونی مثل این که مال معیوب باشد یا فریب خورده باشد در غیر این موارد حق فسخ وجود ندارد.

فسخ به این معناست که یک نفر به تنهایی عقد را از بین ببرد و منحل کند که این حق به تنهایی در عقود لازم به کسی داده نمی شود مگر در موارد قانونی که گفتیم. اما با این حال یک طرف نه ولی دو طرف میتوانند با رضایت هم عقد را منحل کنند که به آن اقاله با تفاسخ میگویند.

فرق فسخ با تفاسخ (اقاله) چیست؟

در فسخ یک نفر به تنهایی عقد را فسخ میکند در عقود جایزی مثل امانت و عاریه و وکالت به تنهایی بدون دلیل عقد قابل فسخ است اما در عقود لازم که عقد قابل فسخ نیست به اراده یک نفر جز در موارد استثنایی طرفین میتوانند با تعامل و با تراضی عقد را منحل کنند که به آن تفاسخ با اقاله میگویند.

پس در اقاله که نوعی راه برای انحلال عقد است دو طرف باید مشارکت کنند‌.اما در فسخ که نوعی راه انحلال است اراده یک نفر برای فسخ کافی است.

تفاوت فسخ و انفساخ و تفاسخ (اقاله)

این ۳ اصطلاح از موارد انحلال عقد است.

تفاوت فسخ و اقاله را گفتیم اما در مورد انفساخ باید گفت که گاه در مواردی که قانون مشخص کرده اگر اتفاقی بیفتد قانون آن را خود به خود منحل شده می داند برای مثال در عقد جایزی مثل وکالت اگر یکی از طرفین فوت بدان این که کسی بخواهد آن رل منحل کند قانون آن را خود به خود منحل میکند این انحلال خودکار را انفساخ میگویند. برعکس فسخ و اقاله که خود شخص و اشخاص باید اقاله کنند.

اقاله در چه عقودی وجود دارند؟

ما در دو دسته بندی داریم تحت عنوان عقود لازم و جایز:

عقود لازم عقودی هستند که قابل فسخ و انحلال نیستند و تنها در مواردی قانونی امکان فسخ عقد وجود دارد مثل فریب و گران فروختن، عیب داشتن جنس و…

ولی عقود جایز مواردی هستند که بدون دلیل قابل فسخ هستند و محدودیت ندارند مثل وکالت، عاریه و مضاربه و…

در نگاه اول باید بگوییم وقتی در عقود جایز هر کسی میتواند عقد را فسخ کند دیگر نیازی به رضایت طرفین نیست و اقاله بیشتر در عقود لازم وجود دارد.

اما در مواردی خاص هم میتوان برای عقود جایز آن را قابل اعمال دانست و آنجایی ست که عقد جایز را غیر قابل فسخ کرده ایم مثل عقد لازم.

اقاله معلق در حقوق چیست؟

وقتی که شما انحلال خود با خودی عقد را با توافق منوط به حادثه ای میکنید در اینجا یه نوعی اقاله کرده اید اما به نحو معلق و منوط به امری دیگر.

مثلا در فروش ماشین یا خانه شرط میکنید که اگر چک خریدار پاس نشود عقد منحل می شود و یا منفسخ می شود که این امر در قرارداد ها زیاد اتفاق می افتد.

تهیه شده در سامانه ملی قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران
به قلم : دکتر حشمدار

مشاوره رایگان قضایی
هموطنان می توانند سوالات خود را
از ساعت 8 صبح تا 2 بعد از ظهر با شماره 129 و 09121900500 تماس حاصل فرمایند.
.
و از ساعت 2 بعدازظهر تا 6 بعدازظهر با شماره 09121900500 تماس تلفنی حاصل فرمایند.
.
همچنین هموطنان می توانند از طریق برنامه واتس آپ در طول 24 ساعت شبانه روز سوالات خود را نیز ارسال نمایند .

درصورت نیاز به دادخواست، شکواییه، لایحه می توانید مدارک خود را به شماره 09221900129 ارسال نمایید.