"ما در عصر جدیدی هستیم که بسیار متفاوت از دوران گذشته است؛ اما همچنان باید روی دسترسی به انرژی ارزان قیمت و پاداش بهینه تمرکز کنیم."
قزاقستان در بهروزرسانی بعدی شاخص هش ریت بیت کوین احتمالاً جایگاه جهانی خود را از دست خواهد داد
به گفته کارشناسان صنعت استخراج ارزهای دیجیتال، قزاقستان، یکی از برترین کشورهای استخراج بیت کوین در جهان، احتمالاً برتری و سهم تاثیر هش ریت بر قیمت بیت کوین خود از هش ریت (Hash rate) بیت کوین را در بهروزرسانی بعدی توزیع هش ریت از دست خواهد داد.
بر اساس شاخص مصرف برق بیت کوین کمبریج (CBECI)، قزاقستان تا آگوست 2021 بیش از 18 درصد از سهم هش ریت بیت کوین جهان را در اختیار داشت و پس از ایالات متحده آمریکا در رتبهٔ دوم جهانی ایستاده بود. افزایش قدرت ماینینگ بیت کوین قزاقستان تا حد زیادی ناشی از مهاجرت گسترده ماینرهای چینی بود که به دلیل سرکوب ارزهای دیجیتال در چین ایجاد شده بود. اما علیرغم اینکه بسیاری از غولهای استخراج بیت کوین چینی مانند کنعان (Canaan) و بیتیسیداتکام (BTC.com) در سال 2021 عملیات خود را به قزاقستان منتقل کردند، طبق گفته چندین کارشناس، این کشور احتمالاً در نهایت به دلایل مختلفی از جمله برداشتن یارانههای برق مصرفی ماینینگ در این کشور و نیز اتکای این کشور به صنعت نفت و گاز سهم خود را در هش ریت جهانی از دست خواهد داد.
گفتنی است که تا به الان چندین غول استخراج ارز دیجیتال چینی مانند بیتماینینگ (BIT Mining)، برخی از برنامههای توسعه خود را در قزاقستان لغو کردهاند.
مارپیچ مرگ و بیت کوین - چه اتفاقی می افتد، وقتی که استخراج کنندگان دست از تلاش می کشند و تسلیم می شوند؟
رکود در بازار رمز ارزها قیمت بیت کوین را در معرض خطر کاهش بیشتر قرار داده است و این در حالی است که بیت کوین در تلاش برای بازگشت به سطح قیمتی فراتر از سطوح مقاومت اصلی است. قیمت های نزولی باعث می شود که احتمال تسلیم شدن ماینرها افزایش پیدا کند و گفته می شود این امر باعث کاهش عمده قیمت آنهم در دسامبر سال 2018 شده است.
در اواخر سال گذشته، قیمت این رمز ارز پس از یک ثبات سه ماهه در یک محدوده قیمتی بین 6000 تا 6500 دلاری، به حدود 6000 دلار کاهش پیدا کرد. پس از آن و به دنبال این کاهش، در یک بازه یک ماهه قیمت به 3000 دلار کاهش پیدا کرد.
چرا استخراج کنندگان بیت کوین تسلیم شده و از تلاش دست می کشند؟
تسلیم شدن استخراج کنندگان رمز ارز زمانی در بازار اتفاق می افتد که دیگر فرایند استخراج سود آور نباشد. هنگامی سوددهی کاهش می یابد، استخراج کنندگان به طور معمول داشته های بیت کوین خود را می فروشند و دست از تلاش برای استخراج می کشند که این خود پاسخی به بدتر شدن شرایط بازار می باشد. اگر استخراج کنندگان شروع به فروختن دارایی های خود کنند، این امر باعث می شود که به بازار یک فشار قابل توجهی ناشی از فروش وارد شود. چنین فشاری محیطی دشوار را برای اکثر رمز ارزها همچون بیت کوین ایجاد می کند بگونه ای که این رمز ارزها برای حفظ شرایط خود با مشکل مواجه می شوند.
مراکز بزرگ استخراج رمز ارز و شرکت ها تمایلی به تسلیم شدن آنهم به خاطر یک کاهش قیمتی کوتاه مدت ندارند، زیرا آنها با شرکت هایی که برای آنها برق تولید می کنند، قراردادهای طولانی مدت می بندند. از سویی دیگر آنها سرمایه زیادی برای مقابله با این ناپایداری ها آنهم در یک بازه طولانی مدت دارند.
در همین زمان، شرکت های کوچک تر استخراج کننده برای مدت کوتاهی از استخراج کردن این رمز ارز دست می کشند و فرایند را متوقف می کنند. بسته شدن تعداد زیادی از شرکت ها آنهم یکی پس از دیگری می تواند باعث ایجاد یک مارپیچ مرگ شود که بر اساس آن هش ریت شبکه بیت کوین کاهش پیدا کرده و به صفر نزدیک می شود.
هر چند که آندریاس آنتونپولوس که یکی از محققان در زمینه امنیت و رمز ارزها است قبل تر بیان کرده است که مارپیچ مرگ یا یک کاهش ناگهانی و غیرمنتظره در هش ریت شبکه بیت کوین به نزدیک صفر ممکن نیست زیرا استخراج کنندگان با استراتژی و چشم اندازی بلند مدت فعالیت می کنند. او توضیح داده که " یکی از دلایلی که احتمال وقوع چنین اتفاقی را خیلی کم می کند این است که استخراج کنندگان با چشم اندازی بلند مدت کار می کنند".
از این رو وقتی که استخراج کنندگان برای مدت کوتاهی دست از تلاش می کشند - همچون اواخر سال 2018 - مدت زمانی در حدود 6 ماه تا یک سال طول می کشد تا بازار شرایطش را دوباره بازیابد. در حال حاضر، پیش بینی اینکه آیا استخراج کنندگان در پایان سال تسلیم می شوند ممکن نیست. هر چند که اگر در مورد وضعیت بازار در سه ماهه اول سال 2020 افکار منفی وجود داشته باشد احتمالا در ماه های پیش رو هم اتفاقی همچون آنچه در دسامبر 2018 رخ داد ، مجددا رخ می دهد و بسیاری از استخراج کنندگان دست از استخراج می کشند.
مقاصد نزولی برای بیت کوین
قبل از هفته گذشته، زمانی که قیمت این رمز ارز پس از یک افزایش به 10600 دلار در 26 اکتبر برسد، به طور آشکاری وضعیت نزولی پیدا تاثیر هش ریت بر قیمت بیت کوین کرد، بسیاری از تحلیلگران فنی پیش بینی کردند که یک کاهش قیمت بیشتری آنهم در محدوده قیمتی 5000 تا 6000 دلار رخ خواهد داد.
به عنوان مثال، یک معامله گر رمز ارز به نام اریک ثایز هفته گذشته گفت که نشانه ای برای حرکت نزولی قیمت به وجود آمده و بدون شک بیت کوین در آینده ای نزدیک قیمتش کاهش پیدا می کند. به دنبال شرایط نامناسبی که قیمت بیت کوین در طی دو هفته داشته است و در طی آن نوسانات شدیدی رخ داده است ، ثایز در توییتی در 1 دسامبر اظهار داشت که بیت کوین می تواند قیمتش را بازیابد هر چند که چشم اندازه فوق العاده ای وجود ندارد. این تحلیلگر تاکید کرد که ساختار کنونی به طور قابل توجهی پتانسیل روند نزولی را دارد که این گفته به نوعی سناریو بازگشت بیت کوین به سطوح مقاومت بالاتر را رد می کند.
دون آلت، یک معامله گر رمز ارز ها، می گوید که خیلی زود است که بیان کنیم بیت کوین در مسیر بازیابی کامل به شرایط ایده آل قرار دارد و باید سطوحی با چارچوب زمانی بیشتر را در نظر بگیریم تا بتوان به یک حرکت صعودی معنی دار دست پیدا کرد.
سطوح مقاومت با بازه زمانی بالاتر بیت کوین در بازه ای بین 7600 تا 850 دلار قرار می گیرد و بر اساس گفته های دون آلت عبور قیمت در کوتاه مدت از این بازه نشانگر یک روند نزولی برای بیت کوین است. او گفت: "اکنون که شرایط عادی شده است، روند نزولی قیمت هم به سرعت از بین رفته است. به این ترتیب، این شرایط یک وضعیت پایدار برای بازار آنهم بعد از یک روند نزولی شدید است."
شرکت های بزرگ استخراج بیت کوین در در حال تجربه کردن زمان دشواری هستند
قیمت سر به سر استخراج بیت کوین در حدود 4100 تا 4500 دلار تخمین زده است. بر اساس اطلاعات منتشر شده توسط ماینر هات 8 ، این شرکت عظیم استخراج که در کانادا مستقر است، یبت کوین را در سه ماهه سوم سال با قیمت 4300 دلار استخراج کرده است. این شرکت اظهار داشته است که :
“درآمد 26.7 میلیون دلاری این شرکت با حاشیه سود استخراج 58 درصد و EBITDA تنظیم شده 14.7 میلیون دلاری می باشد. این شرکت 1956 بیت کوین را استخراج کرده که به هر بیت کوین 4363 دلار هزینه برای این شرکت داشته است که این هزینه ها شامل هزینه های برق، هزینه های استخر استخراج و تمامی دیگر هزینه های تولیدی می باشد. "
هر چند که ستریس پاریباس از تحلیلگران رمز ارز اشاره داشته که هزینه استخراج که توسط ماینر هانت 8 محاسبه شده، مواردی همچون استهلاک، هزینه ها و هزینه های مالی خالص را در نظر نگرفته است؛ با در نظر گرفتن تمامی این موارد هزینه واقعی استخراج چیزی حدود 7100 دلار خواهد بود. این محقق افزود:
اگر در کوتاه مدت قیمت به زیر 7.1 هزار دلار برسد آنها همچنان به استخراج ادامه می دهند زیرا این قیمت همچنان بیشتر از هزینه غرق شده است که شامل هزینه های عملیاتی و تجهیزات استخراج می باشد. ولی در طولانی مدت در صورتی که هزینه ها کمتر از 5000 دلار نباشد نمی تواند گفت که سود دهی وجود دارد، زیرا آنها نیاز به جایگزین کردن تجهیزات پرداخت حقوق کارکنان و هزینه های مالی سرمایه گذاری دارند. "
افزایش سختی شبکه
کاهش در قیمت بیت کوین و افزایش دشواری های استخراج بیت کوین یک تاثیر منفی بر حواشی سود شرکت هات 8 و دیگر شرکت های بزرگ استخراج رمز ارز داشته است. شرکت های بزرگ استخراج بیت کوین به دلیل دارا بودن ذخیره زیاد بیت کوین و اندوخته مالی بالا در معرض خطر کم کردن عملیات استخراج به منظور سازگاری با کاهش قیمت بیت کوین نیستند.
با این وجود این اکوسیستم دشوار همچنان در حال توسعه است البته تا وقتی که استخراج کنندگان به شرکت های کوچک آسیبی وارد نکنند و بخصوص تا زمانی که قیمت بیت کوین به 6000 دلار نرسد زیرا این قیمت کمتر از نقطه سر به سر برای بیشتر تولید کنندگان می باشد.
هالوینگ بیت کوین تاثیر فوری نخواهد داشت
یکی از محتمل ترین اتفاقاتی که در سال 2020 اتفاق خواهد افتاد نصف شدن پاداش ناشی از ساختن یک بلاک بیت کوین یا هالوینگ بیت کوین است که در ماه می اتفاق می افتد. این مکانیزم که هر چهار سال یکبار تشدید می شود بر میزان پاداشی که استخراج کنندگان از تولید یک بیت کوین بدست می آورند تاثیر گذاشته و آن را به نصف کاهش می دهد. این امر همچنین نرخ تولید بیت کوین های جدید را همچنان که شبکه در حال نزدیک شدن به عرضه مقدار نهایی 21 میلیون بیت کوین است کاهش می دهد.
از سال 2018، هالوینگ به عنوان عامل محرک بعدی برای یک رقابت توسعه یافته بیت کوین مورد بحث و بررسی بوده است. از نظر تئوریک با توجه به اینکه رمز ارز یک دارایی کمیاب محسوب می شود پس هر کاهشی در عرضه این رمز ارزها بر روی روند قیمتی آن تاثیر خواهد گذاشت. هر چند که سرمایه گذاران قوی گفته اند که هالوینگ هیچ تاثیری فوری و آنی بر روی قیمت بیت کوین نخواهد گذاشت.
اگر هالوینگ رخ دهد بدون اینکه تاثیر مثبتی بر روی قیمت بیت کوین داشته باشد، این امر باعث می شود تا فشار بیشتری به استخراج کنندگان وارد شود تا با زیرساخت های بهتر و تجهیزات کارآمد سازگار شوند و تلاش کنند که قیمت ها را بیشتر کاهش دهند.
از زمان اجرای این طرح تا بحال، هالوینگ منجر به ایجاد یک رقابت قابل توجه بر سر بیت کوین نشده است مگر اینکه یک یا دو سال بعد از مطرح شدن این طرح و دلیل احتمال آن هم این بوده است که قیمت گذاری هالوینگ پیش از شروع این طرح بسیار مناسب بوده است. به این ترتیب، ممکن است که با وجود روند نزولی قابل توجهی که از میانه سال 2019 شکل گرفته است، دست کشیدن استخراج کنندگان بیت کوین از کار منجر به این شود که بیت کوین سطح حمایتی پایین تری را در محدوده 5000 تا 6000 دلار تجربه کند و به این ترتیب دید منفی نسبت به بازار رمز ارز در اوایل سال 2020 شکل بگیرد.
روند قیمتی کنونی بیت کوین
بر اساس اصول موجود، بیت کوین در خیلی از زمینه های کلیدی و اصلی همچون فعالیت کاربران، ارزش تراکنش ها بر اساس دلار و هش ریت همچنان قوی باقی مانده است. داده های رسمی منتشر شده از سایت بلاک چین دات کام نشان می دهد که تعداد آدرس های منحصر به فرد استفاده شده از 310000 آدرس در ژانویه 2019 در کمتر از 12 ماه به 500000 آدرس رسیده است. در بازه ای مشابه، میزان هش ریت نیز از 41 اگزاهش در ژانویه به 92 اگزاهش رسیده که این مقدار دوبرابر شده است.
تیموتی پترسون که از سرمایه گذاران در زمینه بیت کوین است می گوید بر اساس اصول موجود حباب بیت کوین در طی دو هفته از بین می روند و تا انتهای سال احتمال رسیدن به پایین ترین قیمت هم وجود دارد. از این رو اگر بیت کوین در طی هفته های آتی به دلیل ارزان شدن فروش قابل توجهی داشته باشد میتوان گفت که محتمل ترین دلیل این کاهش قیمت دست کشیدن شرکت های کوچک از استخراج بیت کوین خواهد بود. بسیاری از سرمایه گذاران که قصد بازیابی شرایط در دوره زمانی متوسط تا بلندی را دارند، به این تسلیم شدن از استخراج استخراج کنندگان به عنوان یک نقطه مثبت نگاه می کنند، زیرا اغلب این می تواند پایانی باشد بر شرایط نزولی بازار و شروع فاز جدیدی از افزایش قیمت.
نه فقط قیمت بیت کوین: عوامل موثر بر سود ماینر بیت کوین
ادامه بازار نزولی ارزهای دیجیتال باعث کاهش شدید بیت کوین شده است.بیت کوینسودآوری ماینینگ زیرا هزینه های استخراج بیت کوین از قیمت بیت کوین پیشی می گیرد.
سودآوری استخراج بیت کوین که به شدت با کاهش قیمت بیت کوین مرتبط است، از اواخر سال 2021 کاهش یافته است. به پایین ترین سطح چند ماهه خود رسیده است در اوایل جولای 2022
بر اساس داده های وب سایت ردیابی ارز دیجیتال Bitinfocharts، سودآوری استخراج بیت کوین ریزش کرد در 1 ژوئیه 2022 به 0.07 دلار در روز به ازای هر 1 تراهش در ثانیه (THash/s) رسید که به پایین ترین سطح از اکتبر 2020 رسیده است.
کاهش سوددهی استخراج بیت کوین باعث ایجاد تغییرات بزرگی در صنعت استخراج کریپتو شده است.
قیمت پایین بیت کوین باعث فشار فروش شد زیرا ماینرها مجبور شدند بیت کوین خود را بفروشند تا به استخراج و پرداخت هزینه برق ادامه دهند. اکثر شرکتهای بزرگ استخراج ارز دیجیتال مانند Core Scientific مجبور بودند مقدار قابل توجهی بیت کوین بفروشد برای زنده ماندن در شرایط سخت بازار
افزایش بیسودآوری استخراج بیت کوین باعث کاهش شدید تقاضا برای دستگاههای ماینینگ کریپتو شده است که باعث شده بسیاری از ماینرها سخت افزار ماینینگ خود را با تخفیف بفروشند.
از آنجایی که قیمت پایین ماینرهای مدار مجتمع ویژه برنامه (ASIC) و واحدهای پردازش گرافیکی (GPU) ممکن است باعث علاقه بیشتر ماینرهای جدید شود، بسیار مهم است که به یاد داشته باشید که قیمت سخت افزار ماینینگ تنها یکی از فاکتورهای سودآوری استخراج BTC است.
سودآوری استخراج بیت کوین چیست و چگونه تعریف می شود؟
استخراج بیت کوین یک فعالیت اقتصادی است که شامل تولید ارز دیجیتال بیت کوین با استفاده از قدرت محاسباتی ماینرهای مبتنی بر GPU یا ماینرهای ASIC با طراحی خاص است.
سودآوری استخراج بیتکوین معیاری است که میزان سود استخراجکننده بیتکوین را بر اساس تعداد زیادی از عوامل از جمله قیمت بیتکوین، سختی استخراج، هزینه انرژی، نوع سختافزار استخراج و موارد دیگر مشخص میکند.
فاکتور 1: قیمت بیت کوین و پاداش های بلوک
قیمت بیت کوین یکی از بارزترین عواملی است که بر سودآوری استخراج بیت کوین تأثیر می گذارد، زیرا ارزش بیت کوین با سود استخراج شده توسط ماینرها نسبت مستقیم دارد.
بازارهای نزولی حتی فعال می شوند توجه بیشتر ماینرها به قیمت بیت کوین زیرا اگر بیت کوین از سطح قیمتی معینی پایین بیاید، خطر از دست دادن پول را دارند.
ماینرها همچنین باید مقدار پاداش بلاک یا مقدار بیت کوینی که برای استخراج یک بلاک در بلاک چین به استخراج کنندگان داده می شود را در نظر بگیرند. پاداش بلاک اولیه بیت کوین قبل از آن به 50 بیت کوین می رسید به 6.5 بیت کوین فعلی کاهش دهید به دنبال سه نصف کردن پاداش بلوک تاریخی.
نصف شدن بیت کوین بخش عمده ای از پروتکل بیت کوین است که با هدف کاهش مقدار سکه های جدید وارد شده به شبکه توسط نصف کردن پاداش بلوک هر 210000 بلوک یا تقریباً هر چهار سال یکبار.
فاکتور 2: ویژگی های سخت افزار استخراج بیت کوین
سودآوری استخراج بیت کوین تا حد زیادی به انتخاب دستگاه استخراج بیت کوین و ویژگی های مرتبط از جمله نرخ هش، مصرف انرژی و قیمت بستگی دارد.
نرخ هش قدرت پردازش یک ماینر است که بر حسب هش در ثانیه (H/S) اندازه گیری می شود. نرخ هش بالاتر شامل نمایش بر حسب کیلوهش در ثانیه (KH/S)، گیگا هش در ثانیه (GH/S)، تراهش در ثانیه (TH/S)، اگزاهش در ثانیه (EH/S) و غیره است.
نرخ هش یک ماینر سرعتی است که در آن میتواند پازلهای استخراج ارز دیجیتال را برای استخراج بیتکوین حل کند. هرچه سرعت بیشتر باشد، بیت کوین بیشتری در یک بازه زمانی خاص استخراج می شود. به عنوان نرخ هش بیت کوین دائماً در حال شکستن بالاترین های جدید است، تولیدکنندگان ماینر بیت کوین به طور منظم دستگاه های استخراج جدیدی را تولید می کنند که از نرخ هش بالاتر پشتیبانی می کنند، در حالی که ماینرهای قدیمی ظاهراً با گذشت زمان منسوخ می شوند.
یکی دیگر از ویژگی های مهم دستگاه استخراج BTC مصرف انرژی است. با افزایش هزینه های جهانی انرژی، توانایی یک ماینر برای مصرف انرژی کمتر ضروری است.
قیمت دستگاه های ماینینگ واقعی نیز هزینه مهمی در محاسبه سود استخراج بیت کوین است. ماینرهای GPU و ASIC امسال در میان بازار نزولی ارزانتر شدند، اما ماینرهای پرچمدار جدید هنوز در زمان نگارش مقاله بیش از 11000 دلار قیمت دارند.
فاکتور 3: سختی استخراج و نرخ هش
سختی استخراج بیت کوین معیاری است که نشان می دهد استخراج یک بلوک بیت کوین چقدر سخت است، با دشواری بالاتر که نیاز به قدرت محاسباتی اضافی برای تأیید تراکنش ها و استخراج سکه های جدید دارد.
مشکل شبکه در سال 2022 در حال افزایش است، به طور مداوم رکوردهای جدید را می شکند. تنظیم سختی استخراج بیت کوین هر 2016 بلاک یا تقریباً هر دو هفته یکبار انجام می شود، زیرا بیت کوین برای حفظ زمان بلوک هدف 10 دقیقه برنامه ریزی شده است تا خود تنظیم شود.
نرخ هش بیت کوین یکی دیگر از معیارهای اساسی برای ارزیابی قدرت شبکه BTC است، زیرا هش ریت بالاتر به معنای قدرت محاسباتی بیشتری برای تأیید و افزودن تراکنشها به بلاک چین است. این همچنین امنیت بیتکوین را افزایش میدهد زیرا ماینرهای بیشتری و همچنین انرژی و زمان بیشتری برای تسلط بر شبکه میگیرد.
عامل 4: هزینه های برق
قیمت برق یکی دیگر از عوامل مهم در محاسبه سودآوری استخراج بیت کوین است.
ماینرها قیمت برق را در کشورهای مختلف مطابق با مقررات محلی استخراج کریپتو در نظر می گیرند. همانطور که فعالیت معدنی بیان می کند استرس اضافی در شبکه برق، بررسی مجدد الزامات محلی و قیمت های انرژی خاص برای تامین انرژی ماینرهای BTC در این یا آن کشور یا منطقه بسیار مهم است.
استخراج بیت کوین می تواند توسط منابع انرژی زیادی، هم تجدیدپذیر مانند باد و خورشید و هم منابع تجدید ناپذیر از جمله سوخت های فسیلی مانند زغال سنگ، نفت و گاز طبیعی تامین شود. در میان افزایش شدید قیمتهای انرژی ناشی از مسائل اخیر عرضه، استخراجکنندگان باید توجه ویژهای به پیامدهای احتمالی بر درآمد استخراج BTC هنگام استفاده از انرژیهای تجدیدناپذیر داشته باشند.
فاکتور 5: هزینه استخر در صورت عدم استخراج انفرادی
بسیاری از ماینرهای بیت کوین ترجیح می دهند به جای اینکه به عنوان ماینر انفرادی کار کنند، به استخرهای استخراج بپیوندند. این راهی برای ترکیب قدرت محاسباتی آنها و افزایش شانس یافتن بلوک و استخراج سریعتر BTC است.
ماینرهای استخر باید از هزینه های کوچک دیگری که توسط ادمین های استخر که نرم افزار این نوع ماینینگ را راه اندازی می کنند انجام می دهند آگاه باشند. کارمزد به طور کلی 1-3٪ از پاداش فردی ماینر بسته به استخر است.
عامل 6: سایر هزینه ها
هزینه های استخراج بیت کوین منحصر به ASIC و GPU و نشانگرهای شبکه نیست. استخراج بیت کوین ممکن است به سرمایه گذاری اضافی مرتبط با راه اندازی استخراج فیزیکی، از جمله امکانات و اموالی که مناسب هستند، نیاز داشته باشد. هزینه های قابل توجه ممکن است شامل تجهیزات خنک کننده یا حذف نویز باشد، زیرا برخی از ماشین های ماینر با الف مرتبط هستند مقدار زیادی از گرما و آلودگی صوتی.
ماشین حساب های استخراج ارز دیجیتال
یکی از سادهترین راهها برای محاسبه سودآوری استخراج بیتکوین بر اساس تمام عوامل ذکر شده، استفاده از ماشینحسابهای استخراج آنلاین بیتکوین است.
یک ماشین حساب استخراج بیت کوین که برای ساده کردن فرآیند محاسبه سود استخراج بیت کوین طراحی شده است، درآمد تقریبی استخراج را بر اساس ورودی هایی مانند قیمت بیت کوین، نرخ هش، قیمت برق و موارد دیگر پیش بینی می کند.
بیایید مثالی از محاسبه سود استخراج بیت کوین با Bitmain ASIC Antminer S19 Pro کاملاً جدید با استفاده از ماشین حساب استخراج بیت کوین توسط ارائه دهنده داده بازار ارزهای دیجیتال CryptoCompare بیاوریم.
Antminer S19 Pro دارای حداکثر هش ریت 110TH/s و مصرف انرژی 3250W است. بیایید فرض کنیم که هزینه استخر معدنچی 2٪ است و ماینر در داکوتای شمالی مستقر است، جایی که میانگین نرخ برق مسکونی در سال 2022 است. مقادیر به حدود 0.11 دلار، در مقابل میانگین قیمت ملی ایالات متحده که تقریباً 0.14 دلار است.
با توجه به این متغیرها، نسبت سود روزانه 27٪ با سود استخراج BTC ممکن است. مقدار با توجه به CryptoCompare به 70 دلار در ماه یا 840 دلار در سال. در مقابل، با توجه به میانگین ملی قیمت برق ایالات متحده 0.14 دلار، نسبت سود روزانه مقادیر به 0٪ یا حتی با قیمت فعلی BTC و سایر شاخص های شبکه ضرر ایجاد می کند.
این مطلب صرفاً از منبع ، ترجمه شده و مسئولیت آن با تریگر ویو نمی باشد.
خرید اکانت تریدینگ ویو
هش ریت بیت کوین چیست و چرا مهم است؟
اخیرا بیت کوین در بالاترین سطوح تاریخی هش ریت خود قرار گرفته است. اما هش ریت بیت کوین چیست و چرا برای سرمایه گذاران این رقم مهم است؟ در این مقاله تعریف جامعی از آن را با هم مرور می کنیم.
اصطلاح هش ریت بیتکوین به مقدار قدرت پردازش و محاسباتی اشاره دارد که از طریق ماینینگ یا استخراج در کل شبکه توزیع شده است. استخراج بیت کوین فرایندی حیاتی است که از شبکه ارز دیجیتال محافظت می کند و آن را سر پا نگه می دارد. این محافظت از طریق شبکه ای جهانی و عظیم از ماشین های استخراج ( کامپیوترهای قدرتمندی که اختصاصا برای این کار ساخته شده اند) صورت می گیرد. این ماشینها تاثیر هش ریت بر قیمت بیت کوین بیت کوین را از طریق حل محاسبات ریاضی پیچیده استخراج می کنند. این محاسبات برای شناسایی تراکنش های بیت کوین مورد نیاز هستند.
برای حل این مسائل ریاضی هر ماشین باید میلیونها حدس در ثانیه بزند. این کار برق زیادی مصرف می کند. بر اساس اعلام شاخص مصرف برق بیتکوین دانشگاه کمبریج، ماینرهای بیتکوین حدود 129 تراوات بر ساعت انرژی مصرف می کنند که در حدود 0.6 درصد برق جهان است.
این شبکه ی استخراج پرمصرف همچنان در حال رشد است و این انرژی را صرف بروز نگه داشتن شبکه ی بلاکچین می کند.
بلاک ها و بلاکچین
بیتکوین و بسیاری از رمزارزها با استفاده از تکنولوژی بلاکچین ساخته شده اند. بلاکها شبیه فایلهایی هستند که داده های مربوط به آخرین تراکنش هایی که درون شبکه تولید شده اند را نگهداری می کنند و در یک بلاکچین، آنها زنجیره ای را می سازند که هر کدام به دیگری وابسته هستند.
هر بار که کسی بیتکوین می خرد یا از آن برای پرداخت استفاده می کند آن تراکنش روی بلاکچین ثبت می شود. تمام تراکنشها در معرض دید عموم هستند (البته به صورت ناشناس) و کسی امکان دستکاری آن را ندارد. بلاکچین بیت کوین یک دفتر کل دیجیتال و غیرمتمرکز است که دربرگیرنده ی اسنادی از تمام تراکنش های گذشته است. این شبکه آن تراکنش ها را تایید می کند و چون شبکه به صورت غیرمتمرکز است، سندهای این دفتر ایمن هستند.
اما از آنجایی که بلوکها شبیه فایلهای اطلاعات هستند، بلاک های بزرگتر نیازمند توان بیشتری برای شناسایی و تایید هستند. اینجاست که هشینگ وارد صحنه می شود. هشینگ یک بلاک عبارت است از فرایندی که اعتبار تراکنش های شبکه را تضمین می کند. بعنوان پاداشی برای هشینگ، ماینرها بیتکوین دریافت می کنند.
برای استخراج موفق یک بلاک و دریافت بیتکوین، یک ماشین می بایست هدر بلاک را هش کند. هدر بلاک خلاصه ایست از اطلاعاتی که درون هر بلاک قرار دارد. این کار پیچیده و مشکلی است اما نکته ی مهم اینست که شبکه ی بیت کوین برای این طراحی شده است که مقدار ثابتی از بیت کوین در طول زمان به بازار عرضه شود. برای ثابت نگه داشتن این مقدار،استخراج بیت کوین به مرور سخت تر خواهد شد.
ماینرها برای رسیدن به هدف، ترکیب های مختلفی از اعداد و حروف احتمالی در هدر بلاک را آزمایش می کنند. این فیلد مقدار متغیر در هدر بلاک را نانس (nonce) می نامند. ماینرها همیشه با نانس صفر شروع می کنند و هربار که حدس می زنند آن را افزایش می دهند. نکته ی مهم اینست که شانس رسیدن به هش درست بسیار کم است. پس سختی کار استخراج همینجاست.
هش ریت بیت کوین ابزاری برای اندازه گیری دفعات تلاش شبکه ی بیت کوین برای تکمیل آن محاسبات در هر ثانیه است. میانگین حدودی تمام هش ریتهای هر ماینر منفرد در شبکه را تاثیر هش ریت بر قیمت بیت کوین هش ریت بیتکوین می گویند. هش ریت بالاتر بهتر است زیرا شانس آن ماینر را برای پیدا کردن بلاک بعدی و دریافت پاداش بیتکوین بالا می برد.
چگونه نرخ هش بیت کوین اندازه گیری می شود؟
هش ریت بیتکوین به شکل هش بر ثانیه بیان می شود (h/s). شبکه ی بیتکوین بزرگ و قدرتمند است، نتیجتا در هر ثانیه می تواند کووینتیلیونها هش بر ثانیه را محاسبه کند. هر کووینتیلیون برابر است با یک میلیون میلیون میلیون هش.
نوسانات در قدرت استخراج روزانه می تواند چشمگیر باشد. کاهش یا افزایش ده درصدی یا بیشتر در هر روز امر رایجی است. اما این نوسانات لزوما به این معنا نیست که هزاران ماینر به شبکه وصل یا از آن خارج شده اند. میانگین هش ریت خیلی دقیق محاسبه نمی شود. با آن همه ماشینی که در سرتاسر جهان در حال کارند، تحلیلگران فقط می توانند نگاهی به فعالیت های اخیر بازار بیندازند تا تخمینی از هش ریت فعلی ارائه دهند. به همین خاطر نگاه کردن به هش ریت فعلی ممکن است نتایج متفاوتی داشته باشد. برای درک دقیقتری از هش ریت،بررسی روندهای بلندمدت تر مثلا روند هفتگی بجای روزانه،احتمالا مفیدتر خواهد بود.
چرا هش ریت ها برای ماینرها مهم هستند؟
برای ماینرهای فردی محاسبه ی هش ریت در پیش بینی سودآوری آنها اهمیت دارد. انواع مختلفی از ماشین های ماینینگ وجود دارد و انواع جدیدی هم همیشه به بازار عرضه می شوند. هر رمزارز هم با ماشین متفاوتی استخراج می شود و هیچکدام از آنها هش ریت یکسانی ندارند زیرا ماینینگ به مقادیر متفاوتی از قدرت، حافظه و پهنای باند پردازشی نیاز دارد.
ماینرهای فردی می توانند هش ریت فردی خود را با استفاده از یک محاسبه گر هش ریت برآورد کنند. با وارد کردن اطلاعات تجهیزات ماینینگ، توان و مصرف برق، کارمزدهای ماینینگ و اطلاعات مرتبط دیگر، ماشین حساب هش ریت می تواند درآمد را تخمین بزند. وقتی تجهیزات ماینینگ را به ماشین های پر قدرت تر ارتقا دهید، هشت ریت شبکه ی شما افزایش می یابد. اما یک شبکه ی قدرتمندتر ضرورتا به سرعت بالاتر در ماینینگ بیتکوین منجر نمی شود زیرا اصولا این شبکه طوری تنظیم شده است تا مقدار مشخصی از بیتکوین را در زمان مشخص تولید کند. از سوی دیگر خود قدرت هشینگ به سختی ماینینگ، شمار ماینرهای درون شبکه و نهایتا سودآوری ماینرها بستگی دارد. هرگاه ماینرهای جدیدی به شبکه اضافه شوند، سختی ماینینگ افزایش پیدا می کند زیرا ماینرها باید حدس های بیشتری تاثیر هش ریت بر قیمت بیت کوین در هر ثانیه تولید کنند تا محاسبات را حل کنند و پاداش بلاک را بدست بیاورند. اگر سختی شبکه افزایش یابد نرخ هش هم افزایش می یابد.
هش ریت چگونه می تواند بر درآمد سرمایه گذاران تاثیر بگذارد؟
هش ریت بالا نشان دهنده ی سلامتی شبکه است که احتمالا به افزایش ارزش بیت کوین منجر می شود. در حال حاضر هش ریت ها بسیار بالاتر از مقادیر سالهای پیش است و احتمالا بیشتر هم خواهد شد. این یعنی ارزش بیت کوین هم افزایش خواهد یافت گرچه تضمینی بر این امر وجود ندارد زیرا نوسانات ارزهای دیجیتال بسیار بالاست. علاوه بر این عرضه و تقاضا می تواند به فاکتور تعیین کننده ی اصلی قیمت بیت کوین در آینده بدل شود.
در پایان این نکته را به یاد داشته باشید که روندهای گذشته را نمی توان مبنای پیش بینی آینده قرار داد و شما باید تحقیقات شخصی خودتان را پیش ببرید و پیش از هر اقدامی میزان تحمل ریسک خودتان را در نظر بگیرید.
۶ عامل موثر در استخراج بیت کوین در سال ۲۰۲۲
استخراج بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال طی سال های گذشته و از زمان پیدایش پادشاه ارزهای دیجیتال در سال ۲۰۰۹، همواره روندی رو به رشد داشته و ماینرهای جدیدی پا به این عرصه گذاشته اند.
طی سال های ۲۰۰۹ تاکنون، بیت کوین الهام بخش بسیاری دیگر از ارزهای دیجیتال بوده است بطوریکه امروزه تعداد رمز ارزهای قابل خرید و فروش در صرافی های متمرکز و غیر متمرکز جهان به بیش از ۱۰ هزار مورد رسیده است.
افزایش تعداد دستگاه های استخراج بیت کوین همراه با نوسان قیمتی این ارز، باعث شده حاشیه سود ماینرها کاهش یابد؛ اما این موارد تنها عوامل موثر در روند استخراج بیت کوین در سال ۲۰۲۲ نیستند بلکه ۶ فاکتور در چشم انداز استخراج بیت کوین در این سال اثر گذار هستند.
در سال ۲۰۲۱، استخراج کننده های چینی با شدیدترین سرکوب های نظارتی در این کشور مواجه شدند تا جایی که تصمیم به مهاجرت اجباری گرفتند؛ این مقررات از ابتدای سال ۲۰۱۹ شروع شد که کمیسیون توسعه و اصلاحات ملی چین (NDRC)، استخراج بیت کوین را به عنوان صنعت "نامطلوب" در فهرست اولیه صنایعی که باید توسط دولتهای محلی محدود یا حذف شوند، نام برد. از سوی دیگر، ظرفیت دستگاه های ماینینگ در پی کمبود جهانی تراشه استخراج با محدودیت رو به رو شد.
با این حال، ماینرهای آمریکای شمالی توانستند در پی خروج چینی ها از بازار، اغلب سفارشات استخراج بیت کوین را در اختیار بگیرند چنانچه آن ها توانستند در پایان ماه آگوست، ۳۵.۴ درصد از قدرت هش جهانی را به خود اختصاص دهند؛ رقمی که دو برابر این نرخ در بهار سال گذشته بوده است.
اما این تمام اتفاقات پیش آمده نیست. بیت کوین روند صعودی خود را تا جایی پیش برد که ماینرها به حاشیه سود ۹۰ درصدی دست یافتند. اتفاقی که استخراج ارزهای دیجیتال را وارد دوره "Rush Gold" کرده است؛ عبارت Rush Gold از قرن نوزدهم میلادی آمده است که مردم به ذخایر تازه کشف شده طلا هجوم میبردند.
از طرف دیگر، روند صعودی ارزش بیت کوین (نمودار رشد قیمت بیت کوین را اینجا ببینید)، ثباتی را به سرمایه گذاران هدیه داد که تغییرات ظریفی را در بازار ارزهای دیجیتال رقم بزنند؛ آنچانکه آن ها مانند بازارهای سنتی در بازه های بلند مدت سرمایه گذاری میکنند و به ریسک کمتری تن میدهند. شرایطی که توانسته استخراج این رمز ارزها را به صنعتی کم ریسک بدل کند.
حال به سال ۲۰۲۲ برمیگردیم؛ زمانی که کاهش عرضه ریگ های استخراج ارز دیجیتال به حالت طبیعی برگشته و رقابتی بیش از پیش بین ماینرها در گرفته است. تا زمانی که قیمت بیت کوین ثابت بماند، با ورود ماینرهای جدید به عرصه استخراج، حاشیه سود فرایند ماینینگ بخصوص برای تازه واردین کاهش می یابد. برای بررسی قیمت لحظه ای بیت کوین می توانید از طریق صرافی بیت میت و لینک زیر اقدام کنید.
با بالا رفتن رقابت پیش بینی میشود که برخی ماینرها مجبور به ادغام و خرید شرکت های دیگر شوند. البته در دراز مدت این ادغام اتفاق بدی برای این صنعت نیست چرا که رقابت بیشتر نه تنها صنعت را بالغ تر میکند، بلکه میتواند آن را با ارائه راهکارهای جدید از جمله استفاده از منابع تجدیدپذیر به صنعتی کارآمدتر تبدیل کند.
عوامل تأثیرگذار در استخراج بیت کوین در سال 2022 عبارتند از:
سیاست شرکت های بزرگ
کاربرد انرژی های ارزان و تجدید پذیر
عدم قطعیت در زنجیره تأمین
احیای ریگ های قدیمی
هر عامل در ادامه بیشتر شرح داده می شود.
افزایش چشمگیر نرخ هش
همه کارشناسان متفق القول معتقدند هش ریت شبکه بیت کوین در سال 2022 افزایش خواهد یافت. پیش بینی می شود با ورود ماینرهای جدید به شبکه، این عدد تا دو برابر افزایش یابد.
نرخ هش میزان سرعت کارکرد دستگاه استخراج کننده ارز دیجیتال (Miner) است که بر اساس مکانیسم اجماع اثبات کار (Proof of Work) یا بطور خلاصه PoW فعالیت می کند. از طرف دیگر، استخراج کننده های چینی که در سال گذشته از بازی خارج شده بودند، با شروع سال 2022 به این رقابت بر میگردند؛ این حضور به شکل آنلاین و البته در خارج از چین خواهد بود که اتفاقا بیشترین تأثیر را در افزایش نرخ هش و دشواری شبکه خواهد داشت.
افزایش بازدهی آخرین نسل ماینرها باعث شده توان عملیاتی آن ها افزایش یابد؛ تا جایی که پیش بینی می شود هش ریت ماینرها تا پایان سال آینده میلادی به محدوده 300 تا 350 اگزا هش بر ثانیه (EH/s) برسد. عددی که در مقایسه با بالاترین رکورد قبلی که 179 EH/s بوده است، افزایشی بین 70 تا 100 درصد داشته است.
رویکرد شرکت های استخراج بزرگ؛ برنده ها بازنده ها را میخورند
همزمان با جنگ هش ریت میان برنده ها و بازنده ها، شرکت های بزرگتر در حال تصاحب سرمایه ماینرهای کوچکترِ در تلاش برای بقا هستند. روندی که از اواسط سال 2022 آغاز شده و احتمال میرود پس از آن با سرعت بیشتری ادامه داشته باشد. بعنوان مثال، انتظار می رود شرکت Marathon با جذب سرمایه 700 میلیون دلاری، در سال آینده به شدت رشد کند. این می تواند به معنای جذب سرمایه ماینرهای کوچکتر یا سرمایه گذاری روی هش ریت خود شرکت باشد.
اما تنها ماینر های بزرگ نیستند که بر سر پاداش استخراج می جنگند؛ نهادهایی مانند شرکت های برق و مراکز داده (Data Centers) نیز درصدد هستند که به این رقابت وارد شوند و طبق معمول، شرکت های سنتی آسیایی پیش از همه عملیات استخراج بیت کوین را آغاز نموده اند.
کشورهای اروپایی و روسیه نیز به این نتیجه رسیده اند که استخراج بیت کوین می تواند به دیگر بخش های تجارت آن ها سود برساند؛ بنابراین وارد رقابت بر سر دریافت پاداش ماین بیت کوین شده اند. انرژی مورد نیاز برای استخراج در اروپا از ادغام پسماند و فرایند ماینینگ صورت می پذیرد.
کمبود منابع انرژی؛ انرژی ارزان و تجدیدپذیر
با اینکه دسترسی به برق ارزان از ارکان اصلی صنعت استخراج است، اما نباید از تأثیر منفی آن بر محیط زیست چشم پوشی کرد. چنانچه یکی از مهم ترین فاکتورها برای ماندن در این رقابت بزرگ، حفظ منابع انرژی تجدیدپذیر است که در قالب مطابقت با شاخص ESG بیان میشود. شاخص ESG که نام آن از ترکیب سه حرف اول کلمات محیط زیست (Environment)، دغدغههای اجتماعی (Social) و حاکمیت (Governance) ساخته شده است، مجموعه ای از استانداردها برای عملکرد یک شرکت است.
بر همین اساس و برای مطابقت با این شاخص، پیش بینی میشود که کسب و کارهای بیشتری در سال آینده از انرژی تجدید پذیر استفاده کنند. بطوریکه برای تأمین منابع انرژی به دنبال استفاده از انرژی های پایدار همچون انرژی خورشیدی، بادی، آبی و هسته ای هستند که در ادامه میتواند به کاهش کربن نیز بیانجامد.
به عنوان مثال، Arthur Lee، بنیانگذار و مدیر عامل شرکت Saitech، مدعی است که یکی از عوامل تعیین کننده برای پیروزی در جنگ استخراج بیت کوین و به دست آوردن پاداش آن، پیدا کردن راهکارهایی برای صرفه جویی در مصرف انرژی خواهد بود.
وی معتقد است "کاهش کربن و استفاده از انرژی پاک، کلیدی برای جبران کمبود برق در سراسر جهان نیز هست که در عین حال به بازگشت سرمایه استخراج کنندگان امیدی تازه میبخشد." به عنوان مثال، ماینرهای کارآمدی مانند Antminer S19 XP Bitmain با بازدهی بالاتر، تأثیر منفی کمتری بر محیط زیست دارند.
طبق نظرسنجی انجام شده توسط انجمن استخراج بیت کوین، 58 درصد از کل انرژی مصرف شده در استخراج ارزهای دیجیتال در سه ماهه سوم سال جاری، از نوع تجدیدپذیر بوده که این عدد 3 درصد بیشتر از سه ماهه دوم همین سال است.
کاهش قطعات ماینرها؛ اختلال در زنجیره تأمین
یکی از مشکلات بزرگ بر سر راه فرایند استخراج بیت کوین، کمبود عرضه تراشه های استخراج است که به دلیل شیوع کووید-19 و نیز افزایش تنش های ژئوپلیتیکی میان ایالات متحده و چین شکل گرفته و 169 صنعت از خودروسازی گرفته تا تولید صابون را تحت تأثیر قرار داد. پیش بینی می شود این اخلال در زنجیره تأمین در سال 2022 نیز ادامه باید.
با این حال، صنعت استخراج در پاسخ به این سوال که "آیا مشکل کمبود تراشه در سال 2022 حل خواهد شد؟" مردد است و به چند گروه تقسیم شده است. به عنوان مثال، Zach Bradford مدیرعامل شرکت CleanSpark امیدوار است که زنجیره تأمین تا اواسط سال 2022 یعنی ماه ژوئن یا جولای بهتر شود.
همچنین، Jonathan Manzi مدیرعامل یک شرکت فناوری بلاک چین به نام Beyond Protocol انتظار دارد که با حل شدن مشکلات زنجیره تأمین، شرکتهای کوچکتر و جدیدتر که بیشترین چالشها را احساس میکنند، به سرعت وارد صنعت شده و با استخراجکنندگان بزرگتر رقابت خواهند کرد.
از سوی دیگر، Rob Chang مدیرعامل شرکت استخراج کننده بیت کوین Gryphon مدعی است که چالش زنجیره تأمین حداقل تا اواسط سال 2023 ادامه پیدا خواهد کرد؛ چرا که سازندگان تراشه ها بر این باورند که کمبود جهانی چیپ های نیمه رسانا تا آن تاریخ وجود خواهد داشت. علاوه بر دسترسی به ریگ های استخراج، محل قرارگیری آن ها نیز خود به چالشی گسترده بدل شده است.
کاهش سود استخراج؛ رقابت برای بقا
با افزایش هش ریت شبکه، این ماینرها هستند که باید انرژی بیشتری بگذارند تا همچنان در شبکه باقی بمانند؛ چرا که برای رسیدن به نرخ 300EH/s، پاداش استخراج تا نصف کاهش پیدا میکند. این بدین معناست که تنها شرکت هایی میتوانند زنده بمانند که هزینه های خود را پایین نگه دارند و قادر به کار با ماشین های کارآمد باشند.
از سوی دیگر، ماینرهای جدید نیز به دلیل کمبود ارتباطات و افزایش رقابت بر سر منابع، کار راحتی در پیش ندارند و پیش بینی میشود با حاشیه سود کمتری رو به رو شوند.
به گفته Peter Wall مدیرعامل شرکت Argo Blockchain:
"ما در عصر جدیدی هستیم که بسیار متفاوت از دوران گذشته است؛ اما همچنان باید روی دسترسی به انرژی ارزان قیمت و پاداش بهینه تمرکز کنیم."
ریگ های قدیمی احیا می شوند؛ استفاده از ماینرهای دست دوم
با شروع محدودیت ها در معادن چین و مهاجرت گسترده ماینرهای چینی، هزاران ریگ متروکه شدند. در واقع بسیاری از آنها پیش از اعمال محدودیت ها به خارج از کشور ارسال شدند و برخی دیگر سرقت شده و در بازارهای دست دوم معامله می شوند.
از میان ریگ های استخراج موجود در بازار دست دوم، برخی با اینکه آخرین فناوری را ندارند، توانسته اند توجه ماینر ها را به دست آورند؛ چرا که میتوانند با استفاده از آن ها هش ریت خود را ارتقا دهند. به عنوان مثال، مردم فکر میکردند دکل های مدل S9 دیگر کارایی ندارند، اما آن ها هنوز در حال کار کردن هستند.
در آینده، جدیدترین ریگ های استخراج ابتدا در مناطقی مانند ایالات متحده و اروپا مستقر خواهند شد؛ چرا که آن ها قوانین مشخصی در این زمینه داشته و دارای زیر ساخت های توسعه یافته ای هستند.
در ادامه، مدل های پایین تر در کشورهایی مانند قزاقستان، آسیای جنوب شرقی و سایر مناطقی که زیر ساخت های کمتر توسعه یافته ای دارند سرازیر خواهند شد. در نهایت قدیمی تر ها به روسیه و آفریقا منتقل خواهند شد که با سطح مشخصی از سیاست ها و خطرات منطقه ای روبرو هستند.
چه آینده ای برای استخراج بیت کوین پیش بینی می شود؟
نوسانات قیمت ارزهای دیجیتال به ویژه بیت کوین، کاهش یا افزایش دامیننس بیت کوین، کمبود منابع و گرانی انرژی همگی بر آن چه از آینده استخراج ارز بیت کوین پیش بینی می شود، تأثیر گذار هستند. نمی توان به طور قطع گفت ماین بیت کوین سودآور خواهد بود چرا که این فرایند تحت تأثیر یک عامل نیست. فاکتورهایی که در این مقاله مورد بررسی قرار گرفتند همگی روی سود یا ضررده بودن استخراج بیت کوین در سال پیش رو اثرگذارند.
پیش از خرید ماینر و شروع عملیات استخراج، در این باره مطالعه و تحقیق کنید.
- قیمت شیرینی چقدر بالا رفت؟
- متغیر دردسرساز بازار ارز
- تلاش برای حفظ ثبات
- رئیسی: ناترازی بانکها به منظور رشد اقتصاد کشور رفع شود
- جهتیابی بورس در پایان بهار
تولید محتوای بخش «وب گردی» توسط این مجموعه صورت نگرفته و انتشار این مطلب به معنی تایید محتوای آن نیست.
دیدگاه شما