جایگاه بازار دو طرفه در بورس ایران

فروش تعهدی سهام در بورس

فروش تعهدی سهام در بورس چیست؟

به عنوان یک سرمایه‌گذار در بازارهای مالی، حتماً می‌دانید که معاملات بازار سرمایه بر مدار نوسانات روزانه حرکت می‌کند. همین موضوع باعث شده تا ریسک و بازده جزء جدایی‌ناپذیر این بازار باشد. اغلب سهامداران برای به حداقل رساندن زیان و سود بیش‌تر به دنبال پیش‌بینی جهت نوسانات هستند. بورس اوراق بهادار تهران، به‌عنوان بورس پیشتاز، در طراحی ابزارهای نوین مالی، در راستای پاسخ به نیاز سرمایه‌گذاران، با سلایق گوناگون، تاکنون ابزارهای مختلفی را متناسب با پیش‌بینی سرمایه‌گذاران مانند انواع اوراق بدهی، قرارداهای مشتقه و صندوق‌های سرمایه‌گذاری، معرفی کرده است. اخیراً و در همین راستا، ساز و کاری جدید برای افرادی که پیش‌بینی می‌کنند قیمت‌ها کاهشی باشد، طراحی شده است. این ساز و کار که «فروش تعهدی» نام دارد، به این صورت است که می‌تواند در روندهای نزولی قیمت، برای سهامداران فرصت سودآوری ایجاد نماید. اما فروش تعهدی سهام در بورس چیست و چه کمکی به بازار سرمایه خواهد کرد؟

برای دریافت پاسخ این سوالات، با ادامه‌ی این مقاله از سری مقالات آموزش بورس در چراغ همراه باشید.

دوستان، دقت باشید که «فروش تعهدی سهام در بورس تهران» و «فروش استقراضی»، دو اصطلاح متفاوت از هم هستند. پس این دو را به جای یکدیگر به کار نبرید! (دلیلش را هم در ادامه به صورت کامل توضیح خواهیم داد).

فروش استقراضی چیست؟

فروش استقراضی

فروش استقراضی (Short Selling)، به عنوان یک ابزار یا روش سرمایه‌گذاری در بورس‌های جهانی است که مانند فروش تعهدی سهام در بورس به کمک آن می‌توان از نزول قیمت سهام سود کرد. به این‌صورت که مثلاً سرمایه‌گذاری پیش‌بینی می‌کند که قیمت سهام شرکتی بیش از اندازه رشد کرده و در آینده احتمالاً نزولی خواهد شد. در چنین حالتی، شخص می‌تواند بدون آن‌که سهام شرکت را از قبل خریداری کرده باشد، آن را از مالک آن قرض کرده و پس از طی یک دوره‌ی زمانی خاص، مجدداً همان تعداد سهم را به همراه بهره‌ای (میزان بهره از قبل مشخص می‌شود.) که از سهم برده به مالک پرداخت نماید. در این روش از سرمایه‌گذاری، متقاضی از مابه‌تفاوت فروش سهم در قیمت بالاتر و خرید مجدد آن در ارقام پایین، سود می‌برد. در نهایت، بر اساس قرارداد قرض مالکیت به فروشنده منتقل خواهد شد.

ساز و کار فروش استقراضی به چه جایگاه بازار دو طرفه در بورس ایران صورت است؟

در روش فروش استقراضی، مالکان برای آنکه تعداد مشخصی از سهام خود را به متقاضیان قرض دهند، از طریق کارگزاری به منظور ارائه‌ی سهام برای فروش استقراضی، مانند فروش تعهدی سهام در بورس درخواستی را مطرح می‌کنند. در چنین حالتی سهم وارد وضعیت معاملاتی استقراضی خواهد شد. پس از مدتی که کارگزاران شخص متقاضی را شناسایی کنند، سهام مالک را به وی قرض می‌دهند. سپس متقاضی نسبت به فروش سهام مالک اقدام کرده و مبلغ حاصل شده از فروش نزد کارگزار خواهد ماند. این را هم بگوییم که متقاضی موظف است تا مبلغی را به عنوان وجه تضمین (علاوه بر مبلغ کسب شده از فروش سهام)، نزد کارگزار محفوظ داشته باشد. اما چرا این کار صورت می‌گیرد؟ برای اینکه اگر متقاضی سهام مالک را بازنگرداند، از وجه تضمین استفاده شود.

مبلغ ماحصل از فروش سهام، طی دوره‌ی استقراض، توسط کارگزار سرمایه‌گذاری می‌شود و سود آن پس از کسر کارمزد کارگزار (بر خلاف فروش تعهدی سهام در بورس ایران)، به مالک پرداخت خواهد شد. گاهی هم به‌منظور ایجاد انگیزش برای متقاضیان (البته در صورتی‌که مالک سهام تمایل داشته باشد)، مبلغی از سود نیز به متقاضی تعلق پیدا می‌کند. پس از آن اگر پیش‌بینی متقاضی محقق شود و قیمت سهام کاهش پیدا کند، همان تعداد سهم را مجدد خریداری و تحویل مالک می‌دهد و در نتیجه مابه تفاوت آن، به‌عنوان سودی برای متقاضی خواهد بود. اما اگر قیمت سهم افزایش پیدا کند، متقاضی باید همان تعداد سهم را در قیمتی بالاتر بخرد و تحویل مالک دهد که در این‌صورت زیان می‌کند. لازم به ذکر است که تمام حق و حقوق مالک سهام به جز حق رای، در مدت زمان فروش استقراضی محفوظ خواهد ماند.

آیا فروش استقراضی، روش پرریسکی است؟

بله! در کل فروش استقراضی، معامله‌ای بسیار پرمخاطره است. چرا که خلاف جهت بازار حرکت می‌کند و نیاز به زمان‌بندی دقیق دارد. به علاوه، از آنجایی که عدد صفر حداقل قیمت یک سهم محسوب می‌شود و حداکثری برای رشد قیمت سهمی وجود نخواهد داشت و ممکن است رشد سهمی ادامه‌دار باشد، مشخص می‌شود که ریسک سرمایه‌گذاری در این روش به شدت بالاست و تنها معامله‌گران حرفه‌ای بازار می‌توانند از این روش کسب سود کنند.

فروش تعهدی سهام در بورس چیست؟

فروش تعهدی سهام در بورس

فروش تعهدی سهام در بورس از جمله ابزارهای مالی مشابه با فروش استقراضی می‌باشد که برای کسب سود در بازارهای نزولی مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما با توجه به اینکه دریافت بهره در دین اسلام حرام است، فروش استقراضی به نوعی ربا محسوب می‌شود. بنابراین با توجه به مشکلات شرعی ایجاد شده، تغییراتی در سازوکار فروش استقراضی ایجاد شده است که این تغییرات در قالب عقد وکالتنامه فی‌مابین مالک سهام و متقاضی می‌باشد. به این صورت که سرمایه‌گذار با دریافت وکالت‌نامه از مالک سهام، نسبت به فروش سهام وی اقدام می‌کند. این روش که در بازار بورس ایران مرسوم است را فروش تعهدی می‌گویند. به همان میزان که ریسک خرید اعتباری بالاست، فروش تعهدی نیز همانند فروش استقراضی به عنوان نقطه‌ی مقابل آن است و از ریسک بالایی برخوردار است.

ساز و کار فروش تعهدی سهام در بورس به چه صورت است؟

با استفاده از فروش تعهدی سهام در بورس سرمایه‌گذاری که مالک سهام است، می‌تواند سهامش را در قالب یک قرارداد در اختیار شخص دیگر قرار دهد. این فرد هم می‌تواند همان سهام را در بازار فروخته و در صورت کاهش قیمت‌ها سود به دست آورد و هر وقت که مالک اصلی سهمش را بازخواست آن را به قیمت روز خریده و به وی تحویل دهد. فرآیند فروش تعهدی هم توسط کارگزاری‌ها انجام می‌شود. متقاضیان پس از مراجعه به کارگزاری و عقد قرارداد با کارگزار، در سامانه‌ی معاملات بر خط سهام مدنظرشان را انتخاب کرده و پس از واریز وجه تضمین به حساب کارگزار، نسبت به فروش تعهدی سهم اقدام می‌کند. نوع و تعداد سهام، نرخ تشویقی و دروه‌ی تنفس هم از جمله مواردی هستند که باید توسط مالک جایگاه بازار دو طرفه در بورس ایران در سامانه تامین ثبت شوند.

متقاضیان، از فروش تعهدی سهام در بورس چگونه سود می‌برند؟

حال در رابطه با روش فروش تعهدی سهام در بورس این سوال مهم پیش می‌آید که فرد متقاضی چطور از سهامی که متعلق به دیگری است و آن را فروخته و علاوه براین هر وقت هم که مالک سهام اراده کند، باید سهام وی را به طور کامل برگرداند، سود خواهد برد؟

خب ببینید، شخصی وارد قرارداد فروش تعهدی سهام در بورس می‌شود که روند بازار را کاهشی می‌داند. بر همین اساس هم سهم مدنظر را از مالک آن در قالب قرارداد فروش تعهدی و به صورت وکالتی در اختیار می‌گیرد و به وکالت از صاحب اصلی، آن سهام را در بازار می‌فروشد. اگر این شخص، کاهش قیمت سهام را درست پیش‌بینی کرده باشد، سودی معادل مابه‌تفاوت قیمت فروش سهم و قیمت خرید مجدد آن را به دست می‌آورد. اما اگر بعد از فروش سهم، نوسان قیمت آن برخلاف پیش‌بینی‌اش مثبت شود، متقاضی ضرر می‌کند. چرا که باید سهم را با قیمت بالاتر از مبلغی که آن را فروخته تهیه و در اختیار مالک قرار دهد.

مالکان سهام، از فروش تعهدی سهام در بورس چگونه سود می‌برند؟

مالکانی که قصد فروش سهامشان را تا مدت مشخصی ندارند، به کمک ابزار فروش تعهدی سهام در بورس می‌توانند سهام خود را به‌صورت وکالتی در اختیار فعالان بازار قرار داده و از محل وجوه آن سرمایه‌گذاری کرده و سود کسب کنند. به این ترتیب، آن‌ها علاوه بر تملک سهم و پایبندی به استراتژی‌های معاملات شخصیشان، مبلغی بابت اینکه سهامشان را در اختیار سهامدار دیگری قرار می‌دهند، به دست خواهند آورد.

چگونگی پایبندی به قواعد قرارداد فروش تعهدی

رعایت اصول قرارداد فروش تعهدی سهام در بورس با دریافت مبلغی تحت عنوان وجه تضمین از متقاضی، ضمانت می‌شود. این مبلغ بر اساس روند قیمت سهم به‌روزرسانی می‌شود. بدین ترتیب مالک اصلی سهام بابت عدم تعهد وکیل یا متقاضی، هیچ نگرانی نخواهد داشت و هروقت که اراده کند، سهام وی به او بازگردانده خواهد شد. پس در این صورت، تمام اجزا و عناصر فروش تعهدی، مانند یک دومینو عمل می‌کنند که به زیبایی برای بازار سرمایه، فرصت‌سازی خواهند کرد!

روش‌های مشابه فروش تعهدی و فروش استقراضی

علاوه بر روش‌های فروش تعهدی سهام در بورس ایران و فروش استقراضی در بورس‌های جهانی، «فروش قرارداد آتی» و «خرید اختیار فروش» هم از ابزارهای مالی هستند که مشابه این دو روش عمل می‌کنند و با استفاده از آن‌ها نیز می‌توان به کسب سود در بازارهای نزولی پرداخت. در ادامه توضیح مختصری راجع به هرکدام از این روش‌ها آورده‌ایم.

۱. فروش قرارداد آتی: در این روش هم اگر سرمایه‌گذار معتقد باشد که سهام شرکت یا کالایی در سه ماه آینده کاهش پیدا می‌کند، اقدام به اخذ حق فروش قرارداد آتی با پرداخت وجه تضمین خواهد کرد. این روش برخلاف فروش استقراضی سررسید مشخص دارد و وجه تضمین آن کمتر است. در زمان سررسید هم اگر قیمت سهم پایین‌تر از رقمی باشد که متقاضی پیش‌بینی کرده‌ است، سود و اگر بالاتر رود ضرر خواهد کرد.

۲. خرید اختیار فروش: این روش هم پیش‌بینی می‌کند که قیمت سهم یا کالایی مثلا سه ماه آینده کاهش پیدا می‌کند. به همین منظور اختیار فروش سهم یا کالا را با قیمتی مشخص (قیمت اعمال) خریداری می‌کند. همانند فروش تعهدی سهام در بورس و روش قبلی، در این روش هم اگر موقع سررسید سهام، قیمت هر سهم کمتر از رقم اعمال باشد، از مابه تفاوت آن سود دریافت می‌شود. اما اگر قیمت سهم از رقم مشخص شده، بیشتر شود اختیار فروش متقاضی باطل خواهد شد. یکی از تفاوت‌های این روش با فروش استقراضی این است که فروش استقراضی سررسید مشخص ندارد و روزانه قیمت سهم توسط کارگزار چک می‌شود. اگر قیمت سهم افزایش یابد و از وجه تضمین بیشتر شود به فروشنده سهم اعلام می‌شود یا وجه تضمین را افزایش دهد و یا سهام را به مالک بازگرداند اما در روش اختیار فروش تا موعد سررسید حق فروش وجود ندارد.

فروش تعهدی سهام در بورس و بازار دوطرفه

فروش تعهدی سهام در بورس و بازار دوطرفه

استفاده از ابزارهای فروش استقراضی یا فروش تعهدی سهام در بورس و دیگر روش‌هایی که به‌منظور کسب سود در بازارهای نزولی مورد استفاده قرار می‌گیرند، منجر به ایجاد «بازار دوطرفه» خواهد شد. اما منظور از بازار دوطرفه چیست؟ بازار دوطرفه، یعنی بازاری که در آن (بر خلاف بازار یک‌طرفه)، هم از رشد سهام می‌توان سود برد و هم از ضرر آن. معمولاً در بورس‌های پیشرفته‌ی جهان، بازار سهام دوطرفه است. مزایای زیادی در قبال فراهم کردن بستر بازار دوطرفه نصیب بازار بورس و فعالان آن خواهد شد که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• افزایش شدید نقدشوندگی در بورس
• امکان کسب بازدهی در ریزش بازارها
• پررنگ شدن نقش تحلیل در تصمیمات سرمایه‌گذاری
• جلوگیری از ایجاد حباب در بازار بورس و سهام شرکت‌های مختلف
• جلوگیری از افزایش هیجانی و بیش از حد قیمت‌ها در روزهای صعودی بازار
• کارا شدن ابزار تحلیل تکنیکال و استفاده از ابزارهای کمکی مورد استفاده در سراسر جهان

اما از سوی دیگر در زمان رکود یا ریزش‌های سنگین بورس، اگر محدودیتی ایجاد نشود، دوطرفه بودن بازار، می‌تواند شدت سقوط قیمت‌ها را افزایش دهد و درنتیجه امکان دستکاری قیمت‌ها بیشتر می‌شود. البته با اتخاذ تصمیمات دقیق‌تر، پیروی از قوانین و استانداردهای مربوطه و ایجاد بسترهای آموزشی و فرهنگ‌سازی، بازار دوطرفه می‌تواند جایگاه خود را میان سهامداران پیدا کند و عده‌ی بیش‌تری به آن اعتماد کنند. به همین منظور بهتر است نظارت کامل و کنترل‌های لازم از سوی نهاد ناظر و سازمان بورس صورت گیرد.

سخن آخر

در این مقاله از سایت آموزش چراغ ، به بررسی یکی از مهم‌ترین ابزارهای سرمایه‌گذاری در بازارهای نزولی به نام فروش تعهدی سهام در بورس پرداختیم و گفتیم که ساز و کار این روش برگرفته از فروش استقراضی در بورس جهانی است. اما برای حل مشکل شرعی این نوع از معاملات، کمیته‌ی فقهی سازمان بورس ایران ماهیت آن را تا حدی تغییر داده و به همین دلیل، عنوان آن به فروش تعهدی تغییر پیدا کرده است. همان‌طور که گفته شد، ریسک سرمایه‌گذاری در این روش، همانند فروش استقراضی خیلی بالاست و لذا در صورتی که تمایل به استفاده از این روش دارید باید به مهارت بالایی در تحلیل دست یافته باشید. چراغ ، به‌عنوان پلتفرم آموزش و کاریابی در تلاش است تا با بیان نکات آموزشی مهم در زمینه‌ی کار و سرمایه‌گذاری به شما برای رسیدن به موفقیت در این زمینه‌ها کمک نماید.

دوره چگونگی معاملات دو طرفه در بازار بورس

قرارداد فروش تعهدی جدیدترین ابزار مالی نوین است که پس از سال ها تلاش، در اسفند ماه ۹۸ در بازار بورس بهادار راه اندازی گردید. در واقع قرارداد فروش تعهدی، بومی سازی شده قرارداد استقراضی در بازارهای جهانی هست. ابزار فروش تعهدی، خلا بازار بورس اوراق بهادار را در زمان نزول قیمت سهام پر نموده و این امکان را برای سرمایه گذاران فراهم می‌سازد تا از افت قیمت اورق نیز سود کسب نمایند. در واقع سرمایه گذارانی که پیش‌بینی کاهش قیمت سهمی را دارند با استفاده از قرارداد فروش تعهدی می‌توانند، با قرض گرفتن سهم از مالکان سهام اقدام به فروش آن نمایند و پس از کاهش قیمت سهم، مجدداً سهام را از بازار خریداری نموده و به مالکان بازگردانند. بدین ترتیب از اختلاف بین قیمت خرید و فروش سهم، سود کسب نمایند.

معرفی دوره

معاملات فروش تعهدی با معاملات نقدی بورس تفاوت هایی دارد و نسبت به معاملات متعارف پیچیده‌تر است. فرآیند این نوع از معاملات برخلاف معاملات نقدی بورس (که از خرید به فروش هست) از فروش به خرید بوده (ابتدا فروش و سپس خرید صورت میگیرد). علاوه بر این از نظر تئوریک قیمت سهم تا بی‌نهایت امکان رشد دارد. در حالیکه افت قیمت سهم تا حداقل قیمت صفر صورت می‌گیرد. درنتیجه علی رغم مزایای فروش تعهدی در زمان نزول بازار، ریسک فروش تعهدی در زمان رشد قیمت ها بالا هست. بنابراین لازم است علاقمندان به استفاده از قراردادهای فروش تعهدی جهت کسب سود بیشتر و کاهش ریسک معاملات خود، قبل از ورود به این بازار با اصول و ماهیت فروش تعهدی، رویه های معاملاتی و مزایا و ریسک های آن آشنا شوند.

هدف دوره

در این دوره سعی بر آن است تا دانش پذیران با ماهیت، اصول، سازوکار فروش تعهدی آشنا شوند. دانش‌پذیران پس از شرکت در این دوره قادر خواهند بود از طریق سامانه آنلاین اقدام به فروش تعهدی نمایند و حساب تضامین خود را مدیریت نمایند. همچنین آن ها می‌توانند به عنوان مالک، سهام خود را در اختیار متقاضیان قرار بدهند و از مزایای آن بهره مند شوند.

بازار دوطرفه چیست و مزایای آن کدامند؟

بازار دو طرفه به بازاری گفته می‌شود که سهامداران آن زمانی که انتظار اصلاح یا افت قیمتی یک سهم را دارند می‌توانند فروش استقراضی انجام دهند؛ یعنی بدون اینکه سهمی داشته باشند می‌توانند آن را به فروش برسانند و متعهد شوند که در زمانی مشخص در آینده سهم آن شرکت را خریده و به قرارداد عمل کنند. به عنوان مثال: فرض کنید قیمت یک خودرو ۲۰۰ میلیون تومان است و شما پیش‌بینی می‌کنید قیمت این خودرو در آینده کاهش خواهد یافت و به ۶۰ میلیون تومان خواهد رسید. در شرایط عادی شما امکان کسب سود از این پیش‌بینی جایگاه بازار دو طرفه در بورس ایران نخواهید داشت؛ اما در قالب فروش استقراضی و بازار دوطرفه می‌توانید این خودرو را بدون اینکه ابتدا آن را بخرید طبق قراردادی آن به فروش برسانید و متعهد شوید که در آینده خودرو را تحویل دهید. حال اگر قیمت خودرو نزولی شود و به ۶۰ میلیون تومان برسد شما می‌توانید با خرید خودرو جایگاه بازار دو طرفه در بورس ایران در بازار به قیمت ۶۰ میلیون تومان و تحویل آن طبق قرارداد، مبلغ ۲۰۰ میلیون تومان از خریدار دریافت کنید و ۷۰% بازدهی کسب کنید. علاوه بر کسب بازدهی مزایای دیگری نیز برای بازارهای دوطرفه می‌توان برشمرد. در واقع در بازارها یا بورس‌های جهانی، یک ابزار یا روش سرمایه‌گذاری تحت عنوان فروش استقراضی (Short Selling) وجود دارد که می‌توان از نزول قیمت سهام سود کرد. حال این حالت را با بازار یک طرفه مقایسه کنید:

فرض کنید شما سهام شرکت فولاد را به قیمت ۲۰۰۸۰ تومان خریداری کرده باشید، حال اگر قیمت سهام افزایش پیدا کند شما هم به سود خواهید رسید و در صورت کاهش قیمت کمتر از مبلغ خریداری شده شما وارد زیان می‌شوید. پس در بازارهای یک طرفه شما باید سهام را ارزان بخرید و بعد گران بفروشید تا سود بدست آورید. اما در بازار دو طرفه هم می توان از افزایش قیمت در هنگام خرید یک سهام هم هنگام کاهش قیمت در زمان فروش سهام، سود کسب کنید. فعالان قدیمی بورس که دوران رکود بازار را چشیده اند، بیشتر می توانند به مزایای بازار دو طرفه واقف باشند.

بازار یک طرفه و معایب آن

بازار یک طرفه بازاری‌ست که فعالان آن بازار تنها در زمان رشد قیمت‌ها امکان کسب بازده از آن بازار دارند و در ریزش قیمت‌ها در بهترین حالت ممکن می‌توانند به موقع شناسایی سود کنند و متحمل زیان نشوند.

در بازارهای یک طرفه فعالان بازار با سختی‌ها و مشکلات فراوانی دست و پنجه نرم می‌کنند. از جمله:

۱- زمان‌بر شدن دوران رکود بورس

در بازار یک طرفه مانند بورس ایران به دلیل فضای تورمی، سهامداران علاقه‌ای به فروش دارایی خود با زیان ندارند و حاضرند مدت‌ها سهام را نگهداری کنند تا سرانجام با افزایش قیمت سهام از زیان خارج شوند. این مسئله باعث می‌شود تا از لحاظ نموداری شیب رشد قیمت‌ها و اصلاح قیمت‌ها متفاوت باشد و همین مسئله کارایی برخی ابزار تحلیل تکنیکال را در بورس ایران به صفر می‌رساند.

۲- گذری شدن بازار سرمایه

بسیاری از افراد عادی جامعه در امواج صعودی بورس وارد این بازار ‌می‌شوند و در رشد بازار سود خوبی نصیبشان می‌شود. زمانی که بورس وارد فاز رکودی خود می‌شود این افراد که فرصتی برای کسب بازده از بورس در دوران رکود پیدا نمی‌کنند از بورس خارج شده و به سایر بازارها کوچ می‌کنند. حال اگر فرصتی در بازارنزولی برای کسب سود در بورس وجود داشته باشد احتمالاً مدت ماندگاری افراد در بورس و فعالیتشان دراین بازار از چند ماه به چندین سال خواهد رسید.

۳- ریسک نقدشوندگی

یکی دیگر از مصائب یک طرفه بودن بازار بورس بحث نقدشوندگی این بازار در دوران رکود است. سرمایه‌گذاران کلان و بزرگ در دوران رکود بورس به سختی می‌توانند کل سهام خود را نقد کرده و تغییر رویکرد سرمایه‌گذاری بدهند؛ به همین دلیل، یکی از عوامل اصلی که پول‌های درشت به سمت بورس وارد نمی‌شوند همین ترس از دوران رکود احتمالی است که قابلیت نقدشوندگی سرمایه‌ زیر سوال می‌رود.

۴- حباب در دوران رونق

دوران رونق بورس همواره با بازدهی‌‌های خوبی همراه بوده است. رشد نقدینگی در سطح جامعه و سرازیر شدن آن به سمت بازار بورس با توجه به عمق پایین این بازار منجر به رشدهای چند برابری درقیمت برخی سهام بازار می‌شود. بازار یک طرفه باعث می‌شود تا به تعادل رسیدن بازار به تاخیر افتاده و برخی سهام در بازاربورس دچار حباب‌های سنگین شود. در چنین شرایطی تحلیل نقشی کم‌رنگ‌تر به خود گرفته و سهام مختلف صرفاً بخاطر ورود نقدینگی رشد قیمتی را تجربه می‌کنند نه ارزش ذاتی. اما دغدغه بازار یک طرفه تنها به ایران نیست و ازدهه‌های گذشته کشورهای مختلف دنیا سعی در برطرف کردن این مسئله و حرکت به سمت بازارهای دوطرفه داشته‌اند؛ بطوری که در حال حاضر ایران از جمله معدود کشورهایی‌ست که بازار بورس آن یک طرفه است.

مزایای بازار دوطرفه

مزایای زیادی در قبال فراهم کردن بستر بازار دوطرفه نصیب بازار بورس و فعالان آن خواهد شد که در زیر به برخی از آن‌ها اشاره خواهیم کرد:

1. امکان کسب بازدهی در ریزش بازارها
2. پررنگ شدن نقش تحلیل در تصمیمات سرمایه‌گذاری
3. جلوگیری از ایجاد حباب در بازار بورس و سهام شرکت‌های مختلف
4. کارا شدن ابزار تحلیل تکنیکال و استفاده از ابزارهای کمکی که در دنیا استفاده می‌شود.
5. افزایش شدید نقدشوندگی در بورس

در حال حاضر، در بازار مشتقات شاهد بازار دوطرفه هستیم. بازار معاملات آتی بورس کالا و بازار اختیار سهام و کالا دو بازاری است که فرآیند دوطرفه سازی بازار کامل پیاده شده است اما به دلیل عمق کم این بازارها و عدم شناخت فعالان حوزه سرمایه‌گذاری، چندان مورد توجه قرار نگرفته‌اند. البته با با اتخاذ تصمیمات دقیق تر، پیروی از قوانین و استانداردهای مربوطه و ایجاد بسترهای آموزشی و فرهنگ‌سازی، بازار دو طرفه می‌تواند جایگاه خود را میان سهامداران پیدا کند.

فروش تعهدی چیست؟

با وجود تلاش‌های انجام شده برای ارتقا کارایی بورس ایران در مقایسه با بورس‌های جهانی، جای خالی برخی ابزارها به شدت احساس شده است. یکی از این ابزارها «دو طرفه بودن بازار» است. به این معنا که معامله‌گر بتواند از افت قیمت‌ سهام نیز سودآوری داشته باشد. بدین صورت که معامله‌گر با پیش‌بینی کاهش قیمت یک سهم آنرا به صورت استقراضی فروخته و سپس پس از کاهش قیمت مدنظر سهم را بازخرید کرده و از اختلاف قیمت آن سود می‌برد. در مدل استقراضی، رابطه میان فروشنده و مالک اوراق بهادار به شکل استقراض تعریف می‌شود. بدین صورت که فروشنده با قرض کردن اوراق بهادار از مالک و پرداخت بهره از پیش‌توافق شده، به فروش اوراق بهادار در بازار و پیاده‌سازی استراتژی معاملاتی خود اقدام می‌کند. البته با توجه به وجود اشکالات شرعی در این روش معاملاتی به دلیل پرداخت بهره مشخص، راهکار جایگزینی در قالب عقد وکالت تعریف شده است که بر اساس آن متقاضی به وکالت از مالک اوراق بهادار را فروخته و باید در زمانی مشخص به درخواست مالک یا تشخیص خود اوراق بهادار فروخته شده را بازخرید کند.

تبعات فروش تعهدی چیست؟

یکی از مهمترین مزایای فروش تعهدی افزایش تحلیل در بورس خواهد بود. در فروش تعهدی سرمایه‌گذار انتظار دارد قیمت یک سهم در یک بازه زمانی مشخص کاهش پیدا کند بنابراین با هدف کسب سود از این کاهش قیمت، به فروش سهم تحت مالکیت شخص دیگری اقدام کرده و با کاهش قیمت و بازخرید آن، از تفاوت قیمت فروش و بازخرید سود می‌کند. در واقع دوطرفه شدن بازار موجب ایجاد فضای تحلیل در بورس شده و مانع از افزایش حباب قیمتی در سهام می‌شود. این موضوع می‌تواند موجب کنترل هیجان کاذب در بورس شده و به رونق پایدار بورس کمک کند. ایجاد بازار دو طرفه در بورس همچنین می‌تواند منجر به افزایش نقدشوندگی و در نهایت کارایی بازار سهام شده و عرضه و تقاضا متعادل شود. همچنین به معامله‌گران حرفه‌ای بازار این امکان را می‌دهد تا از نتایج ارزیابی‌های خود در روندهای صعودی و نزولی بورس استفاده کنند و جایگاه تحلیل در بازار سهام ارتقا پیدا می‌کند. از سوی دیگر در زمان رکود یا ریزش‌های سنگین بورس اگر محدودیتی ایجاد نشود می‌تواند شدت سقوط قیمت‌ها را افزایش دهد و امکان دستکاری قیمت‌ها بیشتر می‌شود. به همین منظور باید نظارت کامل و کنترل‌های لازم از سوی نهاد ناظر و سازمان بورس صورت گیرد.

معرفی شرکت های تامین سرمایه

در بازارهای بین المللی نهادی به نام بانک سرمایه گذاری یا Investment Bank وجود دارد که به انجام مجموعه ای از فعالیت های مالی می پردازد. به طور کلی، خدمات تامین مالی در ایران توسط سه نهاد بانک ها، شرکت های سرمایه گذاری و شرکت های تامین سرمایه انجام می شود. همانطور که مشاهده کردید، شرکت های تامین سرمایه بخشی از سازوکار تامین مالی در ایران را تشکیل می دهند و در حال حاضر نیز تعدادی از این شرکت ها در بازار سرمایه حضور دارند و سهام آن ها خرید و فروش می شود. بنابراین اگر شما نیز در خصوص شرکت های تامین سرمایه و جزییات مربوط به آن کنجکاو هستید، توصیه می کنیم تا پایان مقاله همراه ما باشید.

شرکت تامین سرمایه چیست؟

شرکت ها و بنگاه های اقتصادی برای اینکه سرمایه مورد نیاز خود را تامین نمایند، چند راه پیش رو دارند. یکی از این راه ها وام گرفتن از بانک است و راه دیگر همکاری با یک شرکت تامین سرمایه است که بسیار جذاب تر از راه اول می باشد؛ چرا که مجبور به بازپرداخت سود وام نبوده و در واقع نوعی همکاری دو طرفه با آن ها شکل می گیرد.

شرکت های تامین سرمایه که زیر مجموعه نهاد های مالی هستند، نه یک شرکت سرمایه گذاری هستند و نه یک بانک؛ بلکه یک واسطه مالی هستند که در بازار سرمایه حضور دارند و فعالیت های متنوعی از قبیل کارگزاری، معامله گری، بازارگردانی، سبدگردانی، مشاوره سرمایه گذاری، پذیره نویسی، تعهد پذیره نویسی، ارزیابی ریسک مالی، افزایش سرمایه گذاری و مشاوره برای ادغام و اکتساب شرکت ها را انجام می دهند.

تفاوت شرکت تامین سرمایه و بانک

شرکت های تامین سرمایه در ایران، در واقع همان بانک های سرمایه گذاری هستند که در سراسر جهان وجود دارند. با این وجود که این شرکت ها با بانک ها تفاوت هایی دارند. از جمله این تفاوت ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• این شرکت ها بر خلاف بانک ها، سپرده پذیر نیستند.
• شرکت تامین سرمایه تنها تامین مالی شرکت ها و بنگاه های اقتصادی را انجام می دهد؛ در حالیکه بانک ها هم تامین مالی شرکت ها را در دستور کار خود دارند و هم افراد.
• فعالیت بانک های سرمایه گذاری در جایگاه بازار دو طرفه در بورس ایران حوزه بازار سرمایه و فعالیت بانک های تجاری یا معمولی، در حوزه بازار پول می باشد.
• منبع درآمد شرکت تامین سرمایه با بانک متفاوت می باشد.

خدمات شرکت تامین سرمایه

سوالی که پیش می آید این است که یک شرکت تامین سرمایه چه خدماتی را به مشتریان خود ارائه می دهد؟ در پاسخ به این سوال بایستی خاطر نشان کرد که حوزه فعالیت و خدمات این شرکت ها بسیار گسترده است که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تامین مالی شرکت ها
• مدیریت دارایی ها
• مشاوره در سرمایه گذاری
• و.

تامین مالی شرکت ها

هنگامیکه شرکت های دولتی یا خصوصی برای تامین سرمایه مورد نیاز خود به یک شرکت تامین سرمایه مراجعه می کنند، این شرکت ها از طریق انتشار اوراق بهادار مربوط به شرکت درخواست کننده در بازار بورس و یا جذب سرمایه گذاران و در اختیار قرار دادن آن ها به شرکتی که نیاز به تامین مالی داشته باشد، اقدام می کنند.

شرکت هایی که نیاز به منابع مالی دارند، به عنوان ناشر اوراق بهادار شناخته می شوند و شرکت تامین سرمایه به عنوان واسطه، این اوراق بهادار را در اختیار سرمایه گذاران قرار می دهد و وجوه جمع آوری شده را به ناشر واگذار می کند.

اگر شرکتی بخواهد وارد بورس شود و سهامش به صورت عرضه اولیه ارائه شود، شرکت تامین سرمایه تمام مراحل ثبت و اخذ مجوزهای لازم را نیز انجام می دهد.

مدیریت دارایی ها

یکی از کارهایی که شرکت های تامین سرمایه انجام می دهند، مدیریت دارایی های شرکت ها می باشد. بدین صورت که پرسودترین سرمایه گذاری ها که کمترین هزینه را داشته باشد، با توجه به استراتژی های مالی متنوعی که دارند، بر روی دارایی های شرکت ها اعمال می شود.

مشاوره در سرمایه گذاری

یکی دیگر از کارهای شرکت های تامین سرمایه، مشاوره در خصوص سرمایه گذاری برای شرکت ها می باشد؛ بدین صورت که شرکت ها با استفاده از مشاوره هایی که از شرکت های تامین سرمایه می گیرند، می توانند مسیر درستی برای قیمت گذاری مناسب روی سهام خود انتخاب کنند و به حداکثر سود برسند. همچنین در یک دوره طولانی در کنار شرکت ها بوده و امور سرمایه گذاری آن ها را بر عهده می گیرند تا بازده خوبی بدست آورند.

البته لازم به ذکر است که در حال حاضر فعالیت شرکت های تامین سرمایه بیشتر از این سه حوزه می باشد و در آینده نیز می توانند حوزه فعالیت خود را گسترش دهند و ما در این مقاله فقط به توضیح همین 3 مورد اکتفا می کنیم.

تامین سرمایه های فعال در ایران

در حال حاضر 11 شرکت تامین سرمایه در ایران فعالیت می کنند و برخی از آن ها نیز در بازارهای مختلف بورس و فرابورس پذیرش شده اند. این شرکت ها عبارت اند از:

• تامین سرمایه امید (امید)
• تامین سرمایه امین (امین)
• تامین سرمایه بانک مسکن
• تامین سرمایه بانک ملت (تملت)
• تامین سرمایه تمدن (تمدن)
• تامین سرمایه سپهر (تامین سپهر)
• تامین سرمایه کاردان
• تامین سرمایه لوتوس پارسیان (لوتوس)
• تامین سرمایه نوین (تنوین)
• تامین سرمایه دماوند (تماوند)
• تامین سرمایه خلیج فارس (تفارس)

درآمد شرکت های تامین سرمایه

بخش های مشاوره ای شرکت های تامین سرمایه از طریق مشاوره ای که ارائه می دهند، با دریافت کارمزد درآمد خود را بدست می آورند؛ اما سود و زیان بخش های معامله گری بستگی به عملکردشان در بازار سرمایه دارد. از جمله منابع درآمدی این شرکت ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درآمد تعهد پذیره نویسی یا کارمزد تعهد پذیره نویسی
• درآمدهای مربوط به خدمات بازارگردانی اوراق بهادار
• درآمدهای معامله و مبادله به حساب خود و سرمایه گذاری با سرمایه شرکت
• مدیریت دارایی ها شامل مدیریت صندوق های سرمایه گذاری

حداقل سرمایه شرکت های تامین سرمایه

طبق آخرین قانون، حداقل سرمایه شرکت های تامین سرمایه باید هزار میلیارد ریال باشد؛ اما در برخی موارد و با موافقت شورای عالی بورس ممکن است این رقم تا 300 میلیارد ریال هم کاهش یابد.

جمع بندی

در این مقاله با خصوصیات شرکت های تامین سرمایه آشنا شدیم. این شرکت ها نقش مهمی در تامین مالی سایر شرکت ها و بنگاه های اقتصادی، کاهش ریسک برای سرمایه گذار و سرمایه پذیر و کاهش هزینه برای توسعه شرکت ها جایگاه بازار دو طرفه در بورس ایران دارند. البته تامین سرمایه تنها به موارد ذکر شده در اینجا محدود نمی شود و روش های مختلفی برای این منظور وجود دارد.

جایگاه بازار سرمایه بهبود می یابد

یک کارشناس بازار سرمایه گفت: عامه مردم و دولت شناخت بهتری را نسبت به بورس پیدا کرده‌اند که این امر در رونق و افزایش سرمایه‌گذاری ازار تاثیرگذار است.

به گزارش صدای بورس؛ ابوالفضل شهرآبادی، مدیر عامل شرکت سبدگردان داریک پارس به دلایل رشد اخیر معاملات بورس اشاره کرد و گفت: اتفاقی که در سال های اخیر رخ داد و منجر به ورود بیشتر سرمایه گذاران به بازار سهام شد، توجه بی سابقه دولت به بازار سرمایه و نیز شناخت بیشتر بازار سهام در میان سرمایه گذاران بود.

وی با بیان اینکه در دو سال اخیر افزایش بازیگران بورس سبب ورود هر چه بیشتر نقدینگی به این بازار شدند، اظهار کرد: اتفاق رخ داه در سال ٩٨ و ٩٩ و همچنین ورود حجم زیادی از منابع مالی به بورس منجر به کسب بازدهی چشمگیر سرمایه گذاران از بازار سهام نسبت به سایر بازارهای سرمایه گذاری شد.

این فعال بازار سرمایه، معتقد است که رخ دادن چنین اتفاقی از جمله مسایلی است که می توان آن را به عنوان نکته ای مثبت در بازار تلقی کرد.

بیشتر بخوانید:

مدیر عامل شرکت سبدگردان داریک پارس به تغییر روند معاملات بورس در نیمه دوم سال ٩٩ تاکید و خاطرنشان کرد: اگر در نیمه دوم سال ٩٩ شاهد وجود چنان هیجانی از سوی سهامداران در معاملات بازار سهام نبودیم، این بازار می توانست به درخشش خود در میان سایر بازارها ادامه دهد و در کنار آن به بیش از بازدهی که تا قبل از ریزش بازار دست یافته بود، دسترسی پیدا کند.

به گفته او، بورس نسبت به سال های گذشته جایگاه بهتری را در مقایسه با دیگر بازارهای سرمایه گذاری پیدا کرده است و دو گروه اصلی حاضر در کشور یعنی عامه مردم و دولت شناخت بهتری را نسبت به بورس پیدا کرده‌اند که این امر در رونق بازار سرمایه و افزایش سرمایه گذاری در این بازار بی تاثیر نبوده است.

شهرآبادی ادامه داد: تا قبل از این اتفاق، دولت هم اقبال چندانی را به بورس نشان نمی داد اما از دو سال گذشته این بازار به عنوان مکانی مناسب جهت تامین مالی دانست و زمینه رشد این بازار را فراهم کرد.

مدیر عامل شرکت سبدگردان داریک پارس به توجه دولت رییسی به بورس و نیز دلایل آن اشاره کرد و گفت: اکنون مسوولان و دولتمردان بورس را بهتر شناخته و به جایگاه اصلی این بازار پی برده‌اند و همچنین دیگر می دانند از بورس چه استفاده هایی را می توان کرد، در حالی که در گذشته چنین شناختی از بورس در کشور وجود نداشت.

او در ادامه سخنان خود اظهار کرد: امیدواریم دولتمردان به ماهیت و کارکرد بورس پی برده و از توان این بازار مانند کشورهای پیشرفته استفاده کنند.

به گزارش سنا ؛ شهرآبادی همچنین به کارکرد اصلی بورس در کشور اشاره کرد و گفت: کارکرد اصلی بورس تامین مالی و تشکیل سرمایه است، وجود چنین مزیتی در این بازار و در کشوری که به دنبال توسعه است به عنوان نکته ای مثبت تلقی می شود، زیرا نقدینگی از راهی مناسب مانند بازار سرمایه به سمت تولید سوق داده می شود.