فروش تعهدی و بازار دو طرفه چه مزایایی دارد؟
در مرداد و شهریور سال جاری بازار بورس ایران با ریزش مهمی مواجه شد. زمانی که صحبت از ریزش یا اصلاح بازار در میان است، فعالان بورس ایران معمولا به دنبال خروج در نقطه مناسب هستند. افرادی که در سقف قیمت سهم را فروخته بیشترین سود را میکنند و بقیه افراد یا در حین فرآیند الگوی فروش استقراضی نزول از سهم خارج میشوند و یا تا پایان اصلاح و به امید بازگشت روند صعودی، در سهم باقی میمانند. اما در بورس کشورهای دیگر داستان متفاوت است، چرا که روند نزولی در بورسهای بزرگ دنیا، خود بستری برای معامله و سودآوری است. بازاری که در آن میتوان هم از روند صعودی و هم از روند نزولی کسب سود کرد، بازار دو طرفه نامیده میشود. هدف این مقاله آشنایی با فروش تعهدی و بازار دو طرفه و مزایای آن است.
فروش تعهدی و بازار دو طرفه
فروش تعهدی یا فروش استقراضی که معادل Short Selling است، همان استراتژی است که به کمک آن میتوان ار ریزشهای قیمتی در یک بازار دو طرفه، کسب سود نمود. گام اول برای فروش استقراضی در بازار دو طرفه، شناسایی سهمی مستعد برای نزول است، یعنی سهمی که بیش از حد رشد کرده و به حباب قیمتی رسیده است. استفاده از روش تحلیل تکنیکال و ابزارهای آن مانند سطوح مقاومت، الگوهای نموداری و سطوح فیبوناچی، در شناسایی این گونه سهام بسیار مفید هستند.
در این حالت شما میتوانید تعداد دلخواه از این سهم را برای زمان مشخصی از مالکان آن قرض کرده و به فروش برسانید. اگر تحلیل شما مبنی بر افت قیمت سهام درست باشد، شما میتوانید در سر رسید مقرر همان تعداد سهمی که قرض کردهاید را خریده و همراه با مقداری کارمزد به مالکان بازگردانید. بدین ترتیب شما مقداری سهم که مالک آن نبودید را قرض کرده و در بالاترین قیمت فروختهاید و پس از مدتی همان تعداد سهم را با قیمتی پایینتر خریده قرض خود را تسویه میکنید. فروش در سقف و خرید در کف قیمت، ما به التفاوتی ایجاد میکند که در حقیقت همان سودی است که شما ار ریزش قیمت این سهم به دست آوردهاید.
سازوکار فروش تعهدی و بازار دوطرفه چیست؟
عامل انجام فرایند فروش تعهدی، کارگزاریها هستند.، بدین ترتیب که مالکان سهم درخواست قرض دادن سهم خود را به کارگزاری میدهند. در همان زمان اگر افراد دیگری متقاضی فروش استقراضی همان سهام باشند، کارگزارای سهام مالک را به متقاضی قرض میدهد. در مرحله بعد متقاضی سهامی که قرض گرفته را به فروش رسانده و مبلغ حاصل از فروش به همراه مبلغی به عنوان وجه ضمانت که باید توسط متقاضی پرداخت شود، نزد کارگزاری باقی میماند. علت پرداخت وجه ضمانت آن است که اگر متقاضی در بازگشت سهام مالک به او دچار مشکل شود، کارگزاری از وجه تضمین برای جبران این مشکل استفاده کند.
در طول مدتی که سهام در گرو است، مبلغ حاصل از فروش سهام توسط کارگزار سرمایهگذاری شده و سود این سرمایهگذاری به مالک پرداخت میشود. اگر کاهش قیمت مطابق پیشبینی قرض گیرنده اتفاق بیفتند، در پایان مدت استقراض او موظف است همان تعداد سهم را مجدد خریداری و تحویل مالک بازگرداند که در این صورت از مابهالتفاوت این معامله سود کرده است. اما اگر پیشبینی اشتباه بوده و قیمت سهم افزایش بالا رود، قرض گیرنده ضرر میکند، چرا که باید همان تعداد سهام را گرانتر خریده و به مالک بازگرداند.
مزایای بازار دو طرفه
همان طور که گفته شد، بازاری که امکان فروش تعهدی در آن وجود دارد، بازار دو طرفه نامیده میشود. بازاری که در بورسهای دنیا رایج است، اما در بازار سرمایه ایران فعلا جایگاهی ندارد. در این بخش قصد داریم مزایای وجود بازار دو طرفه را نام ببریم، نکته جالب آن است که مزایایی که برای بازار دو طرفه میتوان نام برد در حقیقت همان مشخصاتی هستند که نبود آنها را میتوان معایب بازار یک طرفه در نظر گرفت.
1- بازار دو طرفه مانعی برای طولانی شدن دوران رکود بورس است
در اقتصادی مانند ایران که به علت تورم بالا، ارزش کالا و داراییهای دیگر از پول بسیار بیشتر است، با منفی شدن بازار سهامداران تمایلی به فروش سهام خود با زیان جزئی ندارند. به جای آن صبر میکنند تا با برگشت بازار و ایجاد روند صعودی، بالاخره به سود برسند. این رفتار سهامداران باعث طولانی شدن زمان رکود در بازار منفی میشود، دقیقا مشابه شرایطی که در ریزش شهریور ماه سال جاری در بازار بورس مشاهده شد. در حالی که وجود سازوکار بازار دو طرفه و امکان سودآوری از افت قیمت، میتواند مانعی در برابر طولانی شدن دوران رکود باشد.
2- بازار دو طرفه باعث ورود موثر پول میشود
وقتی بازار در شرایط صعودی قرار میگیرد، بسیاری از افراد عادی پول خود را به بازار آورده و پس از شروع دوران رکود با ذخیره سود خود از بازار خارج میشوند، باز هم مشابه اتفاقی که در شهریور سال جاری مشاهده شد. در صورتی که اگر در بازار نزولی نیز فرصت سودآوری از طریق فروش تعهدی و بازار دو طرفه وجود داشته باشد، مدت ماندگاری سرمایه این افراد در بورس افزایش مییابد. در این شرایط میتوان گفت که پول این افراد به صورت موثر و ماندگار وارد بازار سرمایه شده است.
3- بازار دو طرفه از ایجاد حباب جلوگیری میکند
بهترین مثال برای درک این موضوع، اتفاقات یک سال گذشته بازار بورس است. استقبال گسترده مردم از بازار، منجر به افزایش شدید سرعت رشد شاخص و قیمت سهام مختلف شد. بازار یک طرفه، به تعادل رسیدن بازار و قیمت سهامی که رشد بیش از اندازه داشتهاند را به تاخیر میاندازد، به همین دلیل حبابهای سنگین در بسیاری از سهام بازار ایجاد میشود. در چنین شرایطی رشد قیمت به دلیل تزریق پول انجام میشود نه عوامل بنیادی و ارزش ذاتی، بهم همین دلیل تحلیل کارآیی خود را از دست میدهد. وجود بازار دو طرفه، میتواند به تعادل رسیدن بازار در روند صعودی را تسریع کرده و از تشکیل حبابهای قیمتی و به تبع آن ریزش شدید بازار در آینده، جلوگیری میکند.
4- بازار دو طرفه ارزش تحلیل را بالا میبرد
عدهای معتقدند خرید و فروش سهام بر اساس تحلیل تکنیکال و بنیادی برای بورس ایران مناسب نیست. علی رغم آن که این نظر درست نیست و خرید و فروش بر اساس تحلیل و استراتژی همیشه ضروری است، اما میتوان کمی هم به این افراد حق داد. همان طور که گفته شد، بازار یک طرفه فقط در شرایط صعودی جذابیت دارد که این مساله میتواند افزایش بیرویه قیمتها را در پی داشته باشد. وقتی تغییرات قیمت بر اساس میزان ورود و خروج نقدینگی باشد، کارآمدی تحلیل تکنیکال به شدت کاهش مییابد، چرا که روند طبیعی عرضه و تقاضا فرآیند الگوی فروش استقراضی از بین میرود.
در صورتی که در بازار دو طرفه که شرایط فروش تعهدی فراهم است، بازار روندی طبیعیتر پیدا کرده و حبابهای مثبت و منفی بر اساس عرضه و تقاضا منطقی کنترل میشوند. در چنین شرایطی است که تحلیل ارزش پیدا کرده و میتواند سود و زیان معاملات را رقم بزند.
5- بازار دو طرفه به نقدشوندگی کمک زیادی میکند
به طور کلی بازار یک طرفه سهولت نقدشوندگی را کاهش میدهد، چرا که اگر دوران نزول و رکود آغاز شود، دیگر خریداری نیست که بخواهد سهام افراد را خریداری کند. به همین دلیل سرمایهگذاران به دشواری میتوانند سهام خود را نقد کرده تا بتوانند استراتژی جدیدی را در پی بگیرند. به همین دلیل، صاحبان پولهای درشت به سختی قانع میشوند که سرمایه خود را وارد بازار بورس کنند. اما جذابیت بازار دو طرفه و امکان سودآوری از فروش تعهدی، میتواند عاملی برای اقناع این گونه سرمایهداران برای ورود به بازار بورس باشد.
جایگاه بازار دو طرفه در بورس ایران
قبلا گفتیم که فروش تعهدی و بازار دو طرفه در بورس ایران فعال نیست، اما در حقیقت این امکان در بازار مشتقات فراهم است. در حال حاضر بازارهای آتی، بورس کالا و فرآیند الگوی فروش استقراضی اختیار سهام، امکان فروش تعهدی و بازار دو طرفه را فراهم کردهاند. اما به دلیل عمق و تاثیرگذاری اندک این بازارها در مقایسه با بازار سهام بورس و فرابورس، این موارد چندان مورد توجه قرار نگرفتهاند. اما این امید وجود دارد که سازمان بورس در نهایت قواعد جهانی بازی را پذیرفته و این امکان را در خرید و فروش سهام نیز فراهم کند.
سخن پایانی
اضافه شدن امکان فروش تعهدی و بازار دو طرفه به بورس تهران، گامی مثبت برای ارتقا شرایط بازار خواهد بود. کاهش دوران رکود، امکان سودآوری در زمان نزول، ورود دراز مدت نقدینگی و نقدشوندگی بهتر چند مورد از مزایایی است که تشکیل بازار دو طرفه در پی خواهد داشت. اما پیش نیاز ورود به حوزه فروش استقراضی و بازار دو طرفه، گذراندن دورههای آموزش بورس شامل تحلیل تکنیکال و بنیادی و البته تابلوخوانی است، چرا که در صورت نداشتن تجربه و دانش کافی، بازار دو طرفه با ریسک بالایی همراه خواهد بود.
فرآیند الگوی فروش استقراضی
و بسیار خطرناک است. موج دوم درنهایت .بدون این که توانایی تشکیل یک قیمت پایین جدید را داشته باشد،.پایان می پذیرد و بازار در جهت .حرکت اولیه ی خود فرآیند الگوی فروش استقراضی ایجاد یک صعود دیگر را آغاز می کند.
مراحل اولیه موج سوم به آرامی شکل می گیرد .تا اینکه به بالای قله ی قبلی یعنی انتهای موج اول می رسد. تا این لحظه دستورهای توقف با ضرر بیشماری. در بالای موج اول وجو د دارد.
معامله گران و روند صعودی
در این لحظه معامله گران هنوز متقاعد نشده اند .که روند صعودی شکل گرفته است .و تصمیم دارند .از رسیدن بازار به سقف قبلی به عنوان موقعیتی برای فروش های کوتاه مدت استفاده کنند. برای این که تحلیل آن ها درست از آب درآید، .بازار باید در عبور از سقف قبلی شکست بخورد. به همین دلیل، دستورهای توقف زیادی در محدوده ی سقف موج اول وجود دارند.
موج سوم
در ادامه موج سوم در یک حرکت سریع و ناگهانی سقف قیبلی را تصرف می کند. به محض فتح قله ی قبلی به وسیله موج سوم، .دستورهای توقف عمل می کنند، در این منطقه بسته به میزان دستورهای توقف، .شکاف های متفاوتی شکل می گیرد. شکاف ها به طور معمول نشانه هایی هستند .که خبر از شکل گیری امواج سوم می دهند. حال که دستورات توقف اجرا شده است و معامله گرانی که عکس بازار معامله کرده و باضرر از بازار خارج شده اند،. موج سوم می تواند توجه معامله گران بازار را به خود جلب کند.
اتفاقی که در ادامه رخ می دهد را می توانیم این گونه تفسیر کنیم :
خریدارانی که از ابتدای شکل گیری امواج در بازاربورس بود ه اند،. از خریدهای خود راضی بوده. و احتمال دارد دست به خرید دوباره نیز بزنند.
معامله گرانی که منتظر کاهش قیمت ها بوده .و دستورهای توقف با ضررشان اجرا شده است،. پس از پشت سرگذاشتن آشفتگی و ناراحتی شان، رای به صعودی بودن بازار داده و احتمالاٌ با اقدام به خرید وارد موج صعودی می شوند.
موج سوم ، بهترین موج بازار
این اشتیاق همگانی برای خرید به حرکت صعودی در موج سوم قدرت می بخشد. احتمالاٌ اینجا تنها جایی از بازار است که کمابیش معامله گران در صعودی بودن بازار اتفاق نظر دارند.دیر یا زود هیجان های خرید. در میان معامله گران فروکش کرده،. حرکت موج سوم کند و در نهایت متوقف می شود .در این مرحله بحث دریافت سود جذاب می شود،.
موقعیت خرید و فروش
برخی از معامله گرانی که از ابتدا در موقعیت خرید بوده، .به ویژه کسانی که با دید کوتاه مدت وارد بازار شده اند،. تصمیم به گرفتن سود معاملات خود کرده .و با گذاشتن دستورات فروش، به نقد کردن معاملات و دریافت سودهای خود اقدام می کند. آن ها موفق به انجام معامله ای سودآور شده و به طبع به محافظت از سودهای خود می کنند.
موج چهارم و نحوه تشکیل ان
این اقدامات افت موقتی و ریزش های قیمت را باعث می شود. این ریزش ها موج چهارم اصلاحی را تشکیل می دهند. ریزش قیمت در موج دوم نتیجه فروش استقراضی تعدادی از معامله گران است. فروشی که در آن مرحله از بازار با ریسک بسیار بالایی همراه بوده. و در اصل معامله اشتباهی است. در حالی که ریزش قیمت ها در موج چهارم ماهیتی متفاوت داشته و درنتیجه، .دریافت سود معاملات. از سوی معامله گرانی بوده که از پیش محصول را دراختیار داشته اند.
فروش استقراضی
از سوی دیگر فروش استقراضی در موج چهارم نیز معاملهی اشتباهی است. چرا که معامله ای خلاف جهت روند اصلی حرکت بازار است. و هدف ما از شناخت الیوت، جلوگیری از انجام چنین معاملاتی است.
تجربه
من فرزین حفار از شما می خواهم. که در مقالات آینده با ما همراه باشید. تا از سبک های متفاوتی از عملکرد معامله گران در بازار رونمایی کنیم و ادغام نتیجه آموزش ها را در برهه های زمانی خواهید دید.
در ادامه، همچنان که فرآیند نقد کردن سودها در جریان است، .اکثریت معامله گران هنوز بر این باورند .که روند اصلی بازار صعودی است. در این میان معامله گران زیادی وجود دارند .که یا دیر سوار این موج صعودی شده .و یا تنها نطاره گر این فرآیند بوده اند. در ه صورت این اشخاص،. پایان یافتن مرحله دریافت سود را موقعیتی مناسب. برای خریدهای دوباره و یا وارد شدن به بازار می دانند. این دسته از معامله گران در انتهای موج چهارم دست به خرید می زنند.
اشتیاق خرید در موج 3
خریدهای هیجانی و با اشتیاق آن گونه که در موج سوم وجود داشت،. در موج پنجم به چشم نمی خورد .و در نتیجه، قدرت موج پنجم به بزرگی قدرت خرید و رشد در موج سوم نیست. به هر حال، موج پنجم موجی است. که از سوی گروه کوچک تری از معامله گران شکل گرفته است. زمانی که قیمت ها در موج پنجم در حال شکل دهی سقفی بالاتر از سقف موج سوم است،.میزان فروش و قدرت خرید در مقایسه با موج سوم بسیار کم تر است.
نتیجه
در نهایت، زمانی که این اشتیاق های بی رمق برای خرید .در موج پنجم نیز از بین می رود، .بازار به سقف خود رسیده .و شروع به تشکیل همین فازهای حرکتی، .این بار در جهت عکس می کن. به عبارتی، وقتی که پنج موج کامل می شود، بازار روند خود را تغییر می دهد.
موسسه آوای مشاهیر افتخار دارد. با تجربه بیش از نیم قرن فعالیت مجموع هیئت مدیره این موسسه در بازارهای مالی پرچمدار انتشار دانش و سکان دار هنر ترید در ایران باشد .به امید روزی که هیچ جوان ایرانی از آینده مالی خود گله مند نباشد.
هدف موسسه کارآفرین آوای مشاهیر:
پرسش هایی که سعی شده در این قسمت در موسسه کار آفرین آوای مشاهیر در راستای آموزش بورس در شیراز منتشر شده. به طور مختصر پاسخ داده شوند. پس تا پایان با ما همراه باشید.
و همراهی شما دوستان در خش آموزش رایگان نوید. بخش رسدن به اهداف همه ما خواهد بود. پس ازتون می خوام. با گذاشتن یک دیدگاه بعد از استفاده از مجموعه آموزش های رایگان که با همت تیم موسسه آوای مشاهیر گردآوری شده است. ما را در رسیدن به این هدف همیاری نمایید .تا در تمام طول این مسیر پرفراز ونشیب که در بازارهای سرمایه و بورس در کنار شما هستیم
خستگی راه به تن ما نماند .و هر روز با انتشار مقاله ها، ویدیو ها و معرفی بازارهای مالی اعم از بازار بورس اوراق بهادار،. بازار کالا و مشتقات و بازارهای جهانی مثل طلا و ارزهای نوظهور دیجیتال هر روز با همراهی شما این مسیر را طی کنیم.
فروش تعهدی چیست و چه نماد هایی در ایران این گزینه را دارند؟
فروش تعهدی چیست ؟ احتمالا برای شما نیز چنین اتفاقی افتاده است که در بازار بورس، پیش بینی کنید که یک سهام خاص، دچار افت قیمت شدید شود. به طور حتم شما نیز همانند هر انسان عاقلی، سعی می کنید قید خرید سهم مورد نظر را زده یا هرچه سریع تر آن سهم را بفروشید. اما با وجود ابزارهایی خاص، شاید نیازی به چنین اقدامات عجولانه ای نباشد و شما در شرایط افت قیمت نیز می توانید سودآوری داشته باشید. پس تا انتهای مطلب، ما را همراهی کنید.
فروش تعهدی چیست ؟
همانطور که می دانید یکی از ابزارهای مالی در تمام بورس های سرتاسر دنیا، فروش استقراضی است که با کمک آن امکان دریافت سود در مواقعی که انتظار افت قیمت در یک سهم هست، وجود دارد. اما استفاده از این ابزار به لحاظ مشکلات شرعی و فقهی، در کشور ما با موانعی روبرو بود که با استفاده از دستورالعمل ها و تغییراتی، امکان بهره مندی از آن در معاملات بازار سهام، به وجود آمد. این تغییرات به شکل انعقاد یک وکالتنامه میان مالک سهام و سرمایه گذار ایجاد گردید. به این صورت که متقاضی سرمایه گذاری، با اخذ وکالتی از به مالک سهام و با نام او، اقدام به فروش سهام مالک می نماید که این روش فروش تعهدی نام گرفته است.
فروش تعهدی از نظر فقهی
حال که دانستیم فروش تعهدی چیست ، انواع آن را توضیح می دهیم. در فروش استقراضی، قرض گیرنده ملزم به پرداخت یک مبلغ مشخص به قرض دهنده یا مالک خواهد بود که این نوع معامله یک نوع عقد ربوی محسوب می شود و از نظر شرع و فقه دارای اشکال می باشد. به این دلیل در کشور ما جهت استفاده از این ابزار در بازار سهام با ایجاد تغییراتی در الگوی اصلی، روشی ایجاد شد که از نظر فقه نیز بدون مشکل باشد. درواقع این روش جایگزین فروش استقراضی در معاملات شد.
بیشتر بخوانید : تاثیر نرخ بهره بر بازار سهام چگونه است؟
نحوه انجام فروش تعهدی به چه صورت است؟
در فروش تعهدی، وکالت یک سهام از مالک آن سهم دریافت و با قیمت بالا در بازار به فروش می رسد و پس از آنکه قیمت این سهم، کاهش یافت، مجددأ سهام با قیمت پایین خریداری و به مالک بازگردانده می شود. در این میان، سرمایه گذار، سودی را در اثر این اختلاف قیمت میان فروش سهام و خرید دوباره آن به دست می آورد. درواقع، انجام این معاملات در صورتی که انتظار کاهش قیمت سهم می رود، میان مالک و متقاضی صورت می پذیرد. اما در شرایطی که پیشبینی متقاضی، برای افت قیمت یک سهم اشتباه باشد و قیمت ان در بازار بیشتر شد، باید متقاضی، سهم را با همان قیمت بالا از بازار خریداری کرده و به مالک سهم بازگرداند و در این صورت است که سرمایه گذار، ضرر می کند.
اگر بخواهیم شکل ساده فرایند فروش تعهدی را شرح دهیم به صورت زیر خواهد بود:
- قدم اول: فرد متقاضی با اخذ وکالتی از مالک، سهام مربوطه را در بازار می فروشد.
- قدم دوم: متقاضی صبر می کند تا قیمت این سهم کاهش پیدا کند.
- قدم سوم: پس از کاهش یافتن قیمت، متقاضی مجددأ سهم را با داشتن وکالت و به نام مالک، خریداری میکند.
- قدم چهارم: با بازگرداندن سهم به مالک اصلی، در اثر فروش و خرید سهم، سودی نصیب متقاضی می شود.
بیشتر بخوانید : بلاک چین چگونه کار می کند؟
بازپرداخت سهام به مالکان چگونه است؟
نام این ابزار معامله، از این جهت فروش تعهدی است که متقاضی متعهد می شود، سهام فروخته شده را دوباره خریداری نموده و به مالک آن تحویل دهد. همانطور که گفتیم از آنجایی که امکان دارد احتمالات متقاضی برای کاهش قیمت سهم، صحیح نباشد، ممکن است متقاضی به این دلیل، قصدی برای خرید دوباره سهم و بازگرداندن آن به مالک نداشته باشد. از این رو، در هنگام فروش تعهدی و برای بازپرداخت سهام به مالک، تضمینی جهت عمل به تعهدات از جانب متقاضی، دریافت می شود که وجه تضمین نام دارد.
وجه تضمین چیست؟
همانطور که گفتیم برای ایفای تعهدات متقاضی، می بایست درصدی از مبلغ قرارداد را در حساب عملیاتی داشته باشد که به آن وجه تضمین گفته می شود. معمولا مقدار این وجه از طریق اطلاعیه هایی از جانب بورس اعلام می شود. با توجه به اینکه در فروش تعهدی معلوم نیست که قیمت سهم چه مقدار افزایش پیدا می کند، به همین دلیل قیمت پایانی سهم موردنظر و مقدار سهام فروش تعهدی را مبنا قرار داده و به صورت روزانه یک “وجه تضمین لازم ” تعیین خواهد شد و متقاضی باید درصدی از این وجه تضمین لازم را همواره در حساب خود داشته باشد. اما در صورتی که موجودی متقاضی از مقدار حداقلی تعیین شده برای تضمین کمتر شود، اصطلاحأ می گویند که متقاضی کال مارجین شده و باید در مدت زمان مشخصی، حساب خود را شارژ کند.
چه نمادهایی در ایران، فروش تعهدی دارند؟
سازمان بورس و اوراق بهادار در اسفند ماه 98 طی اعلامیه ای بیان کرد:
نماد های سفارس (سیمان فارس)، وتجارت (بانک تجارت)، وساپا (سرمایه گذاری سایپا)، فاراک (ماشین سازی اراک) و فملی (صنایع مس ایران) از آن تاریخ، فروش تعهدی را آغاز میکنند.
روش های طراحی مدل شایستگی
مدل های شایستگی روشی قدرتمند برای سازماندهی مشاغل، نقشها فرآیند الگوی فروش استقراضی و مهارتها هستند. آنها میتوانند بهعنوان یک ذرهبین بهکار گرفته شوند تا شایستگیهای موردنیاز سازمان، بخشها یا افراد در سازمان شناساییشده و به سؤالات کلیدی کسبوکار پاسخ داده شود. سؤالاتی نظیر برای موفقیت به چه شایستگیهایی نیاز است؟ چگونه از شایستگیهای موجود در سازمان استفاده شود؟ در چه جاهایی خلأ وجود دارد؟ برای توسعه باید در چه جاهایی سرمایهگذاری شود؟ ارزش طراحی مدل شایستگی در تعریف و اجرای آن دسته از شایستگیهایی است که برای موفقیت یک سازمان حیاتیاند. این به کارکنان کمک میکند تا عواملی که برای سازمان ارزشمند است و پیشرفت و موفقیت بلندمدت را موجب میشود، شناسایی کنند.
مدل شایستگی
مدل های شایستگی بهعنوان شناسایی، تعریف و اندازهگیری مجموعه دانش، مهارت، توانایی و سایر عوامل موردنیاز برای انجام موفقیتآمیز کار (به اختصار KSAO)، تعریف میشوند. بهعبارتدیگر مجموعهای از شایستگیها که بهطور یکپارچه عملکرد شغلی موفق را توصیف میکنند، مدل شایستگی هستند. معمولاً برای فهم بهتر، مدل های شایستگی در قالب یک شکل شماتیک ترسیمشده و به صورت شماتیک و مفهومی رابطه میان شایستگیهای موردنظر را نمایش میدهند.
سطوح اجرای مدل شایستگی
طراحی مدل شایستگی را میتوان در سطوح مختلف فردی و سازمانی انجام داد.
سطح فردی به شناسایی ویژگیهایی که برای موفقیت در یک شغل خاص موردنیاز است، اشاره دارد. منظور از ویژگیها همان KSAO است. این مدل بهعنوان مدل شایستگی پایین به بالا شناختهشده است و شبیه تجزیهوتحلیل شغل است. با این تفاوت که شرح شغل خلاصهای از مهارتهای موردنیاز شغل را معرفی میکند، درحالیکه مدل شایستگی به رفتارهای خاصی که کارمند باید برای انجام کار بهمنظور کسب موفقیت انجام دهد، اشاره دارد.
مدل شایستگی در سطح سازمانی چشمانداز و استراتژیهای سازمان را در نظر میگیرد و تلاش میکند مجموعهای از شایستگیها که برای کل سازمان، بخشی از سازمان یا یک خانواده شغلی در سازمان بهکار میرود را ایجاد کند.
مدل های شایستگی عموماً از 8 تا 16 شایستگی که بر اساس نوع، طبقهبندی میشوند؛ تشکیلشدهاند. مثلاً مدیریت وظیفه، مدیریت افراد و ارتباطات. در مدل شایستگی، هر شایستگی بهطور واضح تعریفشده است و چند مثال رفتاری که شایستگی را متمایز میکند نیز ذکر میشود. نمونه شایستگیهایی که معمولاً مورداستفاده قرار میگیرند، دامنه عملکرد کاری را نشان میدهند. دامنه عملکرد کاری شامل رهبری، پشتیبانی، همکاری، تجزیهوتحلیل، سازماندهی، کارآفرینی، اجرا و… است.
رویکردهای طراحی مدل شایستگی
سه رویکرد برای طراحی مدل شایستگی در سازمان وجود دارد.
رویکرد اقتباسی یا استقراضی
آسانترین و کمهزینهترین رویکرد در طراحی مدل شایستگی، رویکرد اقتباسی است اما این رویکرد تنها در صورتی مفید خواهد بود که با شرایط و مقتضیات سازمان وفق داده شود. یک مدل توسعهیافته خارجی با فرهنگ همان سازمان سازگار است بنابراین نمیتواند بهطور دقیق ویژگیهای موردنیاز هر سازمانی را توصیف کند.
رویکرد اقتباسی- طراحی
رویکرد اقتباسی- طراحی به معنای پذیرش یک مدل مشخص خارجی فرآیند الگوی فروش استقراضی یا استفاده از لیست شایستگیهای موجود در ادبیات تحقیق است که توسط کارکنان خبره سازمان مورد ارزیابی قرارگرفته و باهدف متناسبسازی با فرهنگ سازمان مدل اصلاح میشود.
رویکرد طراحی
جامعترین روش برای تدوین مدل شایستگی رویکرد طراحی است. در این رویکرد یک مدل اختصاصی و منحصربهفرد برای سازمان طراحی میشود.
فرایند طراحی مدل شایستگی
فرایند طراحی مدل شایستگی، شامل شناسایی و تعریف شایستگیها یا ترکیبی از دانش، مهارت، ویژگیها و تواناییهاست که عملکرد شغلی یا رهبری مؤثر را در یک سازمان خاص امکانپذیر میسازد. در این بخش به سه فرایند که برای طراحی مدل شایستگی معرفیشده است اشاره میکنیم.
1- فرایند طراحی مدل شایستگی وزارت کار ایالات متحده آمریکا (US DOL)
مدل شایستگی وزارت کار ایالاتمتحده آمریکا بهاختصار (US DOL U.S. Department of Labor) نام دارد. این فرآیند الگوی فروش استقراضی مدل، شایستگیهای سازمان را در 6 سطح مدلسازی میکند. سطح 1 و 2 شایستگیهای بنیادین، سطح 4،3 و 5 شایستگیهای مرتبط با صنعت و سطح 6 شایستگیهای مرتبط با شغل را در برمیگیرد. فرایند طراحی مدل شایستگی وزارت کار ایالات متحده آمریکا شامل 5 مرحله است.
مرحله اول، جمعآوری اطلاعات زمینهای است. این مرحله شامل فهرست نمودن منابع موجود، سازماندهی منابع و تعیین نقطه اشتراک برای مدل صنعت است.
مرحله دوم فرایند تدوین پیشنویس مدل شایستگی است. در این مرحله به جمعآوری الگوها و ایجاد ارتباط میان اطلاعات و حوزههای زمینهای پرداخته میشود.
مرحله سوم اخذ بازخورد از کارشناسان مرتبط است. هر چه بتوان با متخصصان بیشتری از بخشهای مرتبط ارتباط برقرار کرد دیدگاه جامعتری بهدست میآید.
مرحله بعدی اصلاح چارچوب شایستگیها است. در این مرحله شایستگیها بهطور مناسب اضافه یا کم میشود.
در مرحله آخر چارچوب تدوینشده مورد اعتبارسنجی قرار میگیرد. خروجی این مرحله اطمینان از پذیرش مدل، توسط جامعه هدف است.
2- فرایند 8 مرحلهای طراحی مدل شایستگی
یکی دیگر از فرایندهای طراحی مدل شایستگی، شامل 8 مرحله برای تدوین مدلسازی به این شرح است.
گام اول، هدفگذاری
ابتدا باید هدف سازمان از طراحی مدل شایستگی مشخص باشد. منظور از تعیین هدف این است که سازمان قرار است کجا از مدل شایستگی استفاده کند؟ پاسخ به این پرسش منجر به جلوگیری از بدون استفاده ماندن مدل شایستگی در سازمان میشود.
گام دوم، بنچمارکینگ
بعد از هدفگذاری، خوب است که مدل های مختلف شایستگی در سازمانهای مشابه موردبررسی و مطالعه قرار گیرند. بله، درست است که هر شغل و سازمانی شرایط خاص خود را دارند و مدل های شایستگی کپیبرداری شده، مطابق با فرهنگ سازمانی نیستند اما توجه به نمونه مدل های شایستگی میتواند اطلاعات اولیه مناسبی در اختیار ما قرار دهد.
گام سوم، مصاحبه
مرحله سوم از فرایند طراحی مدل شایستگی، مصاحبه با افراد مختلف برای شناخت شغل است. بهخصوص مصاحبه با افراد دارای عملکرد عالی. بهترین روش مصاحبه این است که نمونههایی از عملکرد عالی فرد درگذشته موردبررسی قرار گیرد و از کارمند خواسته شود تا رفتارها و اندیشههایی را که در آن موقعیت داشته است شرح دهد. با تحلیل این اطلاعات میتوان به فهرستی از اطلاعات برای مدل شایستگی دست پیدا کرد.
گام چهارم، تحليل جهتگيريهاي استراتژيك سازمان
این مرحله میتواند قبل از مراحل دیگر نیز انجام شود. تحليل جهتگيريهاي استراتژيك سازمان باهدف ایجاد همراستایی میان فعالیتهای منابع انسانی و فرآیند الگوی فروش استقراضی اهداف و استراتژیهای سازمان در نظر گرفتهشده است. با نگاه کردن به اهداف و استراتژیهای سازمان، میتوان شایستگیهای لازم برای دستیابی به آنها را فهرست کرد و در مدل شایستگی گنجاند. برای مثال اگر یکی از استراتژیهای کلیدی سازمان «نوآوری» باشد. شایستگیهای «خلاقیت» و «تسهیم دانش» باید تعریف شوند.
گام پنجم، تحلیل دادهها و تهیه فهرست اولیه از شایستگیها
در این مرحله، با استفاده از روش تحلیل داده، شایستگیها استخراج میشوند. در تهیه فهرست شایستگی این نکته باید در نظر گرفته شود که حتماً شایستگیهایی که منجر به عملکرد بالا میشوند شناسایی شوند.
گام ششم، تشکیل گروه کانونی، انتخاب فهرست شایستگی ها و تعیین اهمیت
برای نهایی کردن فهرست شایستگیها و تعیین اهمیت آنها، تشکیل گروههای کانونی یا پنل خبرگان، راهکاری مناسب است و نسبت به روشهایی چون توزیع پرسشنامه مزایای بسیاری خواهد داشت.
گام هفتم، تدوین مصادیق رفتاری و سطوح خبرگی
مصادیق رفتاری برای سنجش پذیر کردن شایستگیها بهکار میروند و به کارکنان کمک میکنند تا درک کاملی از شایستگیها بهدست آورند. اینجا حتماً باید به متناسبسازی مصادیق با فرهنگ و انتظارات سازمانی توجه کرد. این مصادیق اصلاً قابل کپی و تقلید نیستند و نه تنها از سازمانی به سازمان دیگر که حتی در شغلهای یک سازمان هم متفاوت هستند.
برای مثال مصادیقی که میتوان برای شایستگی «حل مسئله» تعریف کرد عبارت است از: «مشکلات را قبل از تلاش برای حل، قالببندی کرده آنها را به بخشهای کوچکتر میشکند و تمام جنبههای پنهان آن را مشخص میسازد»، «در تحلیل علتیابی مشکلات بینش خوبی داشته و طیف وسیعی از راهحلها و پیامدهای اجرای هرکدام را مشخص میکند»، «برای پیدا کردن راهحل از منابع مفید مختلفی جستجو کرده و صرفاً به یک منبع اکتفا نمیکند. همچنین از ایدههای دیگران برای توسعه راهحلها استفاده کرده و از کسانی که توانستهاند مشکلات اینچنینی را حل کنند مشاوره میگیرد»، «اثرات راهحل پیشنهادی را بررسی کرده و فراتر از راهحل مشخص و واضح فکر میکند یعنی با پیدا کردن اولین راهحل متوقف نمیشود» و «برای اندازهگیری تأثیر راهحل ارائهشده، برای آن یک دوره آزمایشی تعریف کرده تا نتایج بهکارگیری آن را ارزیابی کند». یکی از جملات این است: «شما همیشه در جلسات بهموقع حاضر میشوید اما مشارکت پایینی در مباحث دارید اگرچه که نظم جلسه را همیشه رعایت میکنید»
گام هشتم، ارزیابی و بهروز نگهداشتن مدل شایستگی
بهروز بودن مدل شایستگی بر اساس تغییرات درون و برونسازمانی اهمیت بالایی دارد. در واقع بسیار مهم است که در صورت تغییر محیط سازمانی، استراتژیهای سازمانی، شرح شغلها و هرگونه تغییرات دیگری، مدل های شایستگی نیز موردبازنگری قرار گیرند.
3- فرایند 7 مرحلهای طراحی مدل شایستگی
سومین فرایندی که طراحی مدل شایستگی را بهصورت گامبهگام تشریح مینماید، شامل 7 مرحله برای طراحی مدل شایستگی است.
1- هدفگذاری کنید.
مدل های شایستگی ابزارهای قدرتمند هستند و میتوانند برای اهداف بسیاری بهکار گرفته شوند اما تلاش برای دستیابی به اهداف بیشازاندازه در یک زمان باعث سردرگمی میشود. بنابراین تنها چند هدف برای اجرای اولیه انتخاب کنید و مطمئن شوید اهداف انتخابشده با الزامات استراتژیک همسو هستند. اهداف انتخابشده میتواند همسوسازی مهارتها با نیازهای فعلی، افزایش تعامل کارکنان و مواردی نظیر اینها باشد.
2- کاربردها را مشخص کنید.
در مرحله دوم طراحی مدل شایستگی، موارد استفاده و کاربردها را تعریف کنید. یعنی اهداف را به نتایج متصل کنید. این مرحله به این امر کمک میکند که شما مطمئن شوید که کاربردها را به اهداف و نتایج متصل میکنید.
برای تعیین کاربردها بپرسید:
– چه کسی از مدل شایستگیها استفاده خواهد کرد و آنها چگونه استفاده میشوند؟
– آیا این مدلی فرآیند الگوی فروش استقراضی برای مدیران اجرایی، رهبران عملیاتی، منابع انسانی، یادگیری و توسعه است یا قرار است در درک و ایجاد مهارتهای کارکنان بهکار گرفته شود؟
– آیا مدل بهطور مستقیم استفاده میشود یا برای سازمان دادن به دیگر سیستمها استفاده خواهد شد؟
3- منابع را جمعآوری کنید.
منابع بسیاری میتوانند برای کسب اطلاعات در مدل شایستگی به کار گرفته شوند. مواردی مانند اسناد طرح سازمانی، شرح شغلها، کار راهه های شغلی. همچنین اطلاعات مفیدی میتواند در برنامههای آموزشی درباره مهارتها وجود داشته باشند. بررسی عملکرد نیز میتواند اطلاعات مفیدی درباره اهداف و شاخصهای کلیدی عملکرد ارائه دهد.
4- منابع را تجزیهوتحلیل کنید.
زمانی که منابع جمعآوری شدند باید مورد تجزیهوتحلیل قرار گیرند. هدف در اینجا این است که بفهمیم چه مهارتهایی در هر شغل یا نقش استفاده میشود و آنها چگونه به موفقیت کمک میکنند. یک مدل شایستگی خوب باید راهنمای آینده باشد. اطمینان حاصل کنید که مقتضیات مهارتهای موردنیاز آینده و نقشهای شغلی در حال ظهور را در نظر میگیرید.
5- چارچوب ایجاد کنید.
مرحله پنجم فرایند طراحی مدل شایستگی ایجاد چارجوب است. روشهای زیادی برای سازماندهی مدل های شایستگی وجود دارد. اینکه کدام الگو را بهکارگیرید به اهداف مدل و نحوه استفاده آن بستگی زیادی دارد. رایجترین مؤلفهها شامل مهارتها، دانش، نگرش، اهداف سازمانی، ارزشهای سازمانی، وظایف، فعالیتها، رویدادها، مسیر شغلی، نقش گروهی و… هستند. طراحی، مؤلفه های مدل را انتخاب، سازماندهی و روابط میان آنها را تعریف میکند. آیا مهارتهای خاصی وجود دارد که برای تمام مشاغل در سازمان نیاز باشد؟ رفتارها چه طور؟
6- چارچوب را کامل کنید.
وقتی چارچوب را ایجاد کردید، باید مدل واقعی شایستگی را بسازید. در این مرحله میتوانید از سه روش استفاده کنید. رویکرد بالا به پایین، پایین به بالا و مدلسازی برگرفته از اسناد. در رویکرد بالا به پایین، جمعی از کارشناسان به شناسایی مشاغل و تجزیه آنها به مؤلفههای شایستگی میپردازند سپس این مدل توسط جمعی از خبرگان و کارکنانی که از مدل استفاده خواهند کرد بررسی میشود. رویکرد پایین به بالا، کارکنان مهارتها را در طول مدت انجام کار شناسایی میکنند. سپس مدل، از پایین به بالا با ترسیم مهارتها به پروژهها، نقشهای شغلی و نتایج کسبوکار طراحی میشود. در مدلسازی برگرفته از اسناد هم اسناد، موردبررسی قرار میگیرند و مهارتها و سایر مؤلفه ها تفسیر شده و میان آنها ارتباط برقرار میشود. روش آخر با بهرهگیری از هوش مصنوعی به سهولت قابلاجرا است اما نیاز به نظارتهای انسانی نیز دارد.
7- مدل را به افراد متصل کنید.
مدل های شایستگی زمانی مفید هستند که افراد از آنها برای کار و یادگیری استفاده کنند. اگر مدل های شایستگی به مهارت و تجربه واقعی افراد متصل شوند، میتوانند به شناسایی شکافهای مهارتی کمک کنند. هنگامیکه شکافها شناسایی شدند، افراد میتوانند برای برطرف ساختن آنها اقدام کنند.
کلام آخر در طراحی مدل شایستگی
باید بگوییم هنوز یک فرایند جامع درزمینه طراحی مدل شایستگی تدویننشده است، اما رعایت موارد زیر درروند مدلسازی شایستگی ضروری است.
1- در طراحی مدل شایستگی حتماً از اسناد مرتبط با شغل مانند سند شرح شغل و دستورالعملهای سازمانی مانند مأموریتها و اهداف استراتژیک برای آگاهی از شایستگیهای مناسب استفاده کنید.
2- به طور مستقیم با مدیران فرآیند الگوی فروش استقراضی ارشد سازمانی در طراحی مدل شایستگی همکاری کنید تا اطمینان حاصل کنید که برای پیادهسازی و اجرا از حمایت و پشتیبانی آنها برخوردار خواهید بود.
3- پیوند میان شایستگیها و پیامدهای کسبوکار را نشان دهید و مدل شایستگی جدید را برای جایگزینی در فازهای مختلفی در سازمان پیاده کنید.
4- برای اثربخش نمودن مدل شایستگی در سازمان میان آن با روشهای آموزش، توسعه، مدیریت عملکرد و سایر سیستمهای منابع انسانی، یکپارچگی ایجاد کنید.
5- برای اطمینان از اینکه شایستگیها هم چنان با افراد و مشاغل سازمان مرتبط هستند، بهطور منظم مدل شایستگی را مورد بازبینی قرار دهید.
فروش تعهدی چیست و چه نماد هایی در ایران این گزینه را دارند؟
فروش تعهدی چیست ؟ احتمالا برای شما نیز چنین اتفاقی افتاده است که در بازار بورس، پیش بینی کنید که یک سهام خاص، دچار افت قیمت شدید شود. به طور حتم شما نیز همانند هر انسان عاقلی، سعی می کنید قید خرید سهم مورد نظر را زده یا هرچه سریع تر آن سهم را بفروشید. اما با وجود ابزارهایی خاص، شاید نیازی به چنین اقدامات عجولانه ای نباشد و شما در شرایط افت قیمت نیز می توانید سودآوری داشته باشید. پس تا انتهای مطلب، ما را همراهی کنید.
فروش تعهدی چیست ؟
همانطور که می دانید یکی از ابزارهای مالی در تمام بورس های سرتاسر دنیا، فروش استقراضی است که با کمک آن امکان دریافت سود در مواقعی که انتظار افت قیمت در یک سهم هست، وجود دارد. اما استفاده از این ابزار به لحاظ مشکلات شرعی و فقهی، در کشور ما با موانعی روبرو بود که با استفاده از دستورالعمل ها و تغییراتی، امکان بهره مندی از آن در معاملات بازار سهام، به وجود آمد. این تغییرات به شکل انعقاد یک وکالتنامه میان مالک سهام و سرمایه گذار ایجاد گردید. به این صورت که متقاضی سرمایه گذاری، با اخذ وکالتی از به مالک سهام و با نام او، اقدام به فروش سهام مالک می نماید که این روش فروش تعهدی نام گرفته است.
فروش تعهدی از نظر فقهی
حال که دانستیم فروش تعهدی چیست ، انواع آن را توضیح می دهیم. در فروش استقراضی، قرض گیرنده ملزم به پرداخت یک مبلغ مشخص به قرض دهنده یا مالک خواهد بود که این نوع معامله یک نوع عقد ربوی محسوب می شود و از نظر شرع و فقه دارای اشکال می باشد. به این دلیل در کشور ما جهت استفاده از این ابزار در بازار سهام با ایجاد تغییراتی در الگوی اصلی، روشی ایجاد شد که از نظر فقه نیز بدون مشکل باشد. درواقع این روش جایگزین فروش استقراضی در معاملات شد.
بیشتر بخوانید : تاثیر نرخ بهره بر بازار سهام چگونه است؟
نحوه انجام فروش تعهدی به چه صورت است؟
در فروش تعهدی، وکالت یک سهام از مالک آن سهم دریافت و با قیمت بالا در بازار به فروش می رسد و پس از آنکه قیمت این سهم، کاهش یافت، مجددأ سهام با قیمت پایین خریداری و به مالک بازگردانده می شود. در این میان، سرمایه گذار، سودی را در اثر این اختلاف قیمت میان فروش سهام و خرید دوباره آن به دست می آورد. درواقع، انجام این معاملات در صورتی که انتظار کاهش قیمت سهم می رود، میان مالک و متقاضی صورت می پذیرد. اما در شرایطی که پیشبینی متقاضی، برای افت قیمت یک سهم اشتباه باشد و قیمت ان در بازار بیشتر شد، باید متقاضی، سهم را با همان قیمت بالا از بازار خریداری کرده و به مالک سهم بازگرداند و در این صورت است که سرمایه گذار، ضرر می کند.
اگر بخواهیم شکل ساده فرایند فروش تعهدی را شرح دهیم به صورت زیر خواهد بود:
- قدم اول: فرد متقاضی با اخذ وکالتی از مالک، سهام مربوطه را در بازار می فروشد.
- قدم دوم: متقاضی صبر می کند تا قیمت این سهم کاهش پیدا کند.
- قدم سوم: پس از کاهش یافتن قیمت، متقاضی مجددأ سهم را با داشتن وکالت و به نام مالک، خریداری میکند.
- قدم چهارم: با بازگرداندن سهم به مالک اصلی، در اثر فروش و خرید سهم، سودی نصیب متقاضی می شود.
بیشتر بخوانید : بلاک چین چگونه کار می کند؟
بازپرداخت سهام به مالکان چگونه است؟
نام این ابزار معامله، از این جهت فروش تعهدی است که متقاضی متعهد می شود، سهام فروخته شده را دوباره خریداری نموده و به مالک آن تحویل دهد. همانطور که گفتیم از آنجایی که امکان دارد احتمالات متقاضی برای کاهش قیمت سهم، صحیح نباشد، ممکن است متقاضی به این دلیل، قصدی برای خرید دوباره سهم و بازگرداندن آن به مالک نداشته باشد. از این رو، در هنگام فروش تعهدی و برای بازپرداخت سهام به مالک، تضمینی جهت عمل به تعهدات از جانب متقاضی، دریافت می شود که وجه تضمین نام دارد.
وجه تضمین چیست؟
همانطور که گفتیم برای ایفای تعهدات متقاضی، می بایست درصدی از مبلغ قرارداد را در حساب عملیاتی داشته باشد که به آن وجه تضمین گفته می شود. معمولا مقدار این وجه از طریق اطلاعیه هایی از جانب بورس اعلام می شود. با توجه به اینکه در فروش تعهدی معلوم نیست که قیمت سهم چه مقدار افزایش پیدا می کند، به همین دلیل قیمت پایانی سهم موردنظر و مقدار سهام فروش تعهدی را مبنا قرار داده و به صورت روزانه یک “وجه تضمین لازم ” تعیین خواهد شد و متقاضی باید درصدی از این وجه تضمین لازم را همواره در حساب خود داشته باشد. اما در صورتی که موجودی متقاضی از مقدار حداقلی تعیین شده برای تضمین کمتر شود، اصطلاحأ می گویند که متقاضی کال مارجین شده و باید در مدت زمان مشخصی، حساب خود را شارژ کند.
چه نمادهایی در ایران، فروش تعهدی دارند؟
سازمان بورس و اوراق بهادار در اسفند ماه 98 طی اعلامیه ای بیان کرد:
نماد های سفارس (سیمان فارس)، وتجارت (بانک تجارت)، وساپا (سرمایه گذاری سایپا)، فاراک (ماشین سازی اراک) و فملی (صنایع مس ایران) از آن تاریخ، فروش تعهدی را آغاز میکنند.
دیدگاه شما