تعیین حد ضرر در معاملات

نحوه تعیین حد ضرر

این سه سوال از مهم ترین سوال‌هایی هستن که جواب دادن به هریک از آن‌ها فرق بین مبتدی بودن یا حرفه‌ای بودن شما را مشخص میکند. این سه پرسش به ترتیب اهمیت نوشته نشده‌اند بلکه به ترتیب توجه افراد مبتدی به آن‌ها نوشته شده‌اند و شاید یکی از اصلی‌ترین دلایلی که افراد بعد از مدتی سرمایه‌گذاری در بازار‌های مالی دچار ضرر و با از دست دادن سرمایه خود با ناراحتی مجبور به ترک آن میشوند، توجه نکردن به همین موضوع ساده باشد. کجا باید فروخت؟ کجا باید فروخت. و یا به اصطلاح تعیین کردن حد ضرر یکی از مهم ترین مواردی است که هر معامله‌گر حرفه‌ای قبل از ورود به سهم باید به طور خاص به این مهم توجه داشته باشد. زیرا این مورد تنها موضوعی است که باعث بقای شما در بازار‌های مالی میشود و بقا در اینگونه بازار‌ها چیزی نیس جز حفظ کردن ارزش سرمایه خودتان.

از نظر روان‌شناسی این در طبیعت انسان‌هاست که شکست را نپذیرند و با آن مخالفت کنند. برای همین، زمانی که قیمت‌ها برخلاف انتظار آن‌ها حرکت میکند سعی در پیدا کردن نشانه‌هایی برای قانع کردن خود مبنی بر برگشت قیمت هستند این موضوع درمواردی که شخص در ضرر باشد بیشتر نمود پیدا میکند. نمونه دیگر از غیر حرفه‌ای عمل کردن چنین است، براساس احساسات تصمیم گرفتن. در شرایط ضرر به دلیل فشار روانی که بر معامله‌گر وارد میشود، حتی حدضرر خود را نیز تغییر میدهد. اما برای بیان واضح‌تر این موضوع که درنهایت مانند ربات عمل نکردن و پای‌بند نبودن به حد ضرر خود چقدر میتواند برایمان گران تمام شود و حتی در مواردی خساراتی جبران ناپذیر به ما وارد کند توجه شما را به جدول زیر جلب میکنم:

این جدول به ما نشان میدهد که به ازای درصدی ضرر چه مقدار باید سود کسب کنیم، تا تنها به سرمایه اولیه خود بازگردیم! درنتیجه برای بقاء داشتن در بازار بهتر است که قبل از وارد شدن به معامله برای خود حدضرر تعیین کنیم و تحت هر شرایطی به حدضرر خود عمل کنیم. مانند یک ربات، بدون احساس. اما آیا ضرر کردن تنها به معنای از دست دادن اصل سرمایه است؟

در بازارهای مالی ضرر کردن تنها به از دست رفتن اصل سرمایه شما ختم نمیشود بلکه کسب سود کم در بازه زمانی طولانی نیز نوعی ضررمحسوب میشود (هزینه زمان) همچنین از دست دادن سود کسب شده نیز نوعی ضرر است و باید از آن جلوگیری کرد.

در رابطه با زمان و از دست ندادن آن تماماً بستگی به دانش شما از علم تکنیکال دارد که بتوانید با استفاده از آن حداقل فاصله زمانی خرید تا شروع روند صعودی را بدست آورید یعنی بتوانید نقطه ورود را پیدا کنید. اما درخصوص از دست ندادن سود‌های کسب شده و اصل سرمایه خودتان باید از حدضرر متحرک استفاده کرد. اجازه بدین با یک مثال توضیح بدهم. فرض کنید شما سهمی را با قیمت 400 تومان خریداری کرده‌اید و حدضرر خود را با تقبل 10% زیان 360 تومان در نظر گرفته‌اید. حال سهم شما روند صعودی میگیرد و به مبلغ 480تومان میرسد. در اینجا شما حدضرر خود را به 456تومان انتقال میدهید. در این مثال حدضرر اول شما حدضرر ثابت و حدضرر دوم شما حدضرر متحرک نام دارد که باتوجه به رشد سهمِ شما بالاتر می‌آید. اما سوال اینجاست که چگونه باید حدضرر را تعیین کرد و به چه نکاتی باید توجه داشت؟

نحوه تعیین کردن حد‌ضرر روش‌های متفاوتی را دربرمیگیرد که با روحیات و شخصیت فرد معامله‌گر رابطه مستقیم دارد بنابراین نمیتوان یک نسخه واحد برای تمام افراد پیچید اما به هرحال دارای نکاتیست که در ذیل به اختصار به آن‌ها خواهیم پرداخت و توجه به آن‌ها خالی از لطف نیست.

حجم خرید شما و محدوده تعیین کردن حد‌ضرر نباید به نحوی باشد که بیشتر از دو تا سه درصد از کل سرمایه شما در خطر باشد.

جزءِ حدضررهای ثابت محسوب میشوند و معمولا در شروع معامله از آن‌ها بهره میگیرند از جمله مهم ترین این نواحی کف و سقف تاریخی نمودار است. برای تعیین نواحی حمایتی رویه نمودار قیمت میتوان از نمودار تعدیل نشده و تایم فرم‌‌های بالاتر نیز کمک گرفت که میزان معتبر بودن این نواحی و خطوط حمایت به چهار عامل بستگی دارد: 1- درگیری نمودار قیمت با حمایت 2- برگشت نمودار قیمت پس از برخورد با حمایت 3- بالا رفتن حجم معاملات در آن نواحی نسبت به گذشته 4- نزدیک‌تر بودن حمایت رسم شده به قیمت فعلی سهم. چهار عامل ذکر شده از جمله عواملی هستند که به حمایت رویه نمودار قیمت اعتبار بیشتری میبخشند و هرچه این اتفاقات بیشتر رویه حمایت رخ داده باشد برای تعیین حد ضرر قابل اتکاتر و معتبرتر هستند.

شکل 1: نمودار قیمت شرکت سرمایه گذاری غدیر که روی سقف تاریخی خود حمایت شده است.

شکل تعیین حد ضرر در معاملات 2: درگیری زیاد و افزایش حجم معاملات در نمودار قیمت بانک اقتصاد نوین نشان از معتبر بودن حمایت دارد.

تنظیمات این اندیکاتور بستگی به خود فرد دارد اما معقول ترین آن‌ها در تصویر 3 مشخص شده است. استفاده از این اندیکاتور برای تعیین کردن حد ضرر متحرک در بازارهای دارای روند بسیار مرسوم است.

شکل 3: درگیری نمودار قیمت شرکت فولاد خوزستان با ناحیه حمایت پارابولیک سار (ناحیه آبی مشخص شده در شکل3)

که با از دست رفتن آن نمودار روند نزولی به خود گرفته است.

بسته به نگاه سرمایه‌گذاری، فرد میتواند از میانگین های 100، 50 و 20 روزه استفاده کند. تقاطع هر یک ازمیانگین‌ها توسط نمودار قیمت یا کراس رو به پایین هریک از آن‌ها برای مثال 20 از 50 میتواند هشداری برای تغییر روند باشد و در تعیین کردن حد ضرر متحرک میتوان از آن‌ها استفاده کرد.

شکل 4: مقاومت و حمایت میانگین 100 روزه در نمودار قیمت شرکت سرمایه گذاری دارویی تامین

شکل 5: کراس رو به پایین نمودار قیمت و میانگین 20 از 50 روزه در ناحیه A. در ادامه کراس رو به بالای

نمودار قیمت و میانگین 20 از 50 در ناحیه B.

براساس این استراتژی میتوان خط حمایتی کیجونسن –Kijun_Sen- یا برای افراد با قدرت ریسک‌پذیری کمتر حمایت تنکانسن –Tenkan_Sen- را به عنوان معیاری برای تعیین حد ضرر خود قرار دهند. به عنوان نکته در نظر داشت باشید که هم‌پوشانی کیجونسن و سنکو‌اسپن‌بی‌ –Senkou Span B- فلت –Flat- یک ناحیه حمایتی بسیار قوی برای ما میتواند باشد. به شکل زیر دقت کنید:

شکل 6: در ناحیه A با از دست رفتن Tenkan_Sen و در ناحیه B با از دست رفتن Kijun_Sen روند نزولی و اصلاح قیمت داشته‌ایم.

در ادامه نمودار قیمت شرکت ملی صنایع مس ایران در محدوده هم پوشانی Kijun_Sen با Senkou_Span B حمایت شده است.

از نواحی فیبوناچی چه اصلاحی Retracement و چه گسترشی Extension نیز میتوان استفاده کرد اما مهم‌ترین آن‌ها سطوح 38.2%، 50%، 61.8%، 100%و %161.8 هستند.

شکل 7: واکنش‌ها به سطوح گسترشی فیبوناچی در نمودار قیمت شرکت فولاد مبارکه اصفهان (Fib Extension)

شکل 8: واکنش ها به سطوح اصلاحی فیبوناچی در نمودار قیمت شرکت فولاد مبارکه اصفهان (Fib Retracement)

برای داشتن بقاء در بازارهای مالی تعیین کردن حدضرر و پای‌بند بودن به آن تحت هر شرایطی الزامی است. باید پس از فعال شدن حد ضرر بدون هیچ احساسی و مانند ربات عمل کرد.دقت کنید، حد ضرر باید در جایی باشد که اولا آستانه تحمل زیان شما، بیش از آن نباشد و سیستم مدیریت سرمایه شما رعایت شود، ثانیا روند حرکت قیمت پس از لمس حد ضرر شما، معکوس شود.(به دوره آموزشی پرایس اکشن رجوع شود.) نکته مهم تنها در حفظ اصل سرمایه نیست بلکه از دست دادن سود و حتی بدست آوردن سود در بازه زمانی کم نیز نوعی ضرر محسوب میشود، که برای جلوگیری از این قبیل اتفاقات در معاملات شما نکاتی در این مقاله ذکر شد. لذا باید خاطر نشان کرد که هریک از موارد ذکر شده برای راهنمایی شما عزیزان در تعیین کردن حد ضرر، خود جزئی از کل بودند. که برای آشنایی نحوه صحیح‌تر استفاده از آن‌ها معامله‌گر باید در رابطه با هریک مطالعاتی داشت باشد.

اهمیت حد ضرر در معامله چقدر است همراه با ویدیو آموزشی

اهمیت حد ضرر در معاملات

در این مطلب قصد دارم تا در مورد حد ضرر در معاملات صحبت کنم ، حد ضرر یا (( stop loss )) به عدد یا محدوده ای گفته میشود که شما برای معامله ی خود مشخص می کنید که بیشتر از مقداری که تعیین کردید سرمایه شما وارد ضرر بیشتر نشود و معامله شما بسته شود.

حد ضرر می تواند در سیستم و نزد کارگزار شما ثبت شود (( البته در بورس داخلی یا بازارهای مالی داخلی این امکان هنوز از لحاظ نرم افزاری پیاده سازی نشده ]) یا اینکه ذهنی ثبت شود،و شما برای خود قرارداد کرده ایید که اگر قیمت سهام یا ارز از فلان مقدار کمتر یا بیشتر شد از معامله خارج شوید.

در بازارهای مالی، باید خیلی سریع جلوی ضررها را بگیرید.

حدضرر برای همین منظور قابل تعریف است.

با وجود جنبه‌های زیادی که در بورس و معامله‌گری سهام وجود دارد و سبک و سنگین کردن‌ها در زمان معامله سهام، آسان است که گذاشتن حد ضرر را فراموش کنید.

حدضرر از آن موارد به ظاهر کوچک است که می‌تواند تغییر بزرگی را به وجود آورد. همه می‌توانند از این نگرش استفاده کنند، پس با این مطلب از سایت بورسینس همراه باشید.

حتما شنیده‌اید که برخی می گویند بهتر است پس از خرید یک سهم برای آن حدضرر تعیین کنید.

حد ضرر چیست ؟

تعریف ساده حدضرر یا حد توقف زیان این است: وقتی قیمت سهام به حد ضرر تعیین شده رسید، سهام موردنظر را باید فروخت تا از ضرر بیشتر جلوگیری شود.

باید توجه کنید که کم شدن سود هم نوعی ضرر است، بنابراین در زمانی که قیمت سهام بالا رفت، حدضرر را نیز باید متناسب با قیمت، افزایش داد.

مزایا و معایب حدضرر اتوماتیک

در بازارهایی مانند فارکس مزایای تعیین حدضرر بصورت خودکار این است که شما مجبور نخواهید بود که قیمت سهام را بصورت روزانه چک کنید (متاسفانه گذاشتن سفارش حد ضرر و انجام آن بصورت خودکار در حال حاضر در بورس تهران مقدور نیست.)

این گزینه بسیار کارآمدی است مخصوصا زمانی که در تعطیلات یا در وضعیتی قرار دارید که نمی‌توانید به کامپیوتر، اینترنت و موبایل دسترسی داشته باشید.

معایب حد ضرر خودکار این است که ممکن است حدضرر (مخصوصا زمانی که در قیمت نامناسبی تنظیم شده) با یک نوسان خیلی کوچک قیمت در بازار فعال شده و ناخواسته معامله‌ای که انجام داده‌اید بسته شود.

درست است که در بورس تهران امکان گذاشتن حد ضرر خودکار وجود ندارد اما چارت ایران به شما توصیه می‌کند حتما حدضرر سهامی که خریداری کرده‌اید را یادداشت کنید و بدون قید و شرط آنرا اجرا نمایید.

هیچ قاعده و قانونی برای تعیین قیمت حد ضرر وجود ندارد. این موضوع کاملا به سبک سرمایه‌گذاری شما و میزان ریسک پذیری‌تان بستگی دارد (بلندمدت، کوتاه مدت، میان مدت)

شاید شخصی که هدفش نوسان‌گیری است، حدضرر را 5 درصد زیر قیمت خرید قرار دهد در حالیکه شخصی که دارای هدف بلندمدت سرمایه‌گذاری است، 15 درصد پایین‌تر از قیمت خرید را به عنوان حدضرر تعیین نماید.

تعیین نقطه توقف یا حدضرر نیاز به کمی تجربه و داشتن اطلاعات کافی از تحلیل تکنیکال دارد . نکات کلیدی زیر می‌تواند در تعیین حد ضرر به شما کمک کند.

اهمیت حد ضرر در معاملات

چند نکته کلیدی در تعیین حدضرر

حد ضرر را در معاملات کوتاه مدت روی محدوده‌ حمایت در موج نزولی قبلی قرار دهید (به شرطی که بین 8 تا 10 درصد باشد)
حدضرر را در خریدهای میان‌مدت و بلندمدت روی محدوده حمایتی معتبر تعیین کنید (بین 10 تا 20 درصد پایین‌تر از قیمت خرید)
وقتی مقاومت یک سهم شکسته شد و قیمت سهم در بالای محدوده مقاومتی تثبیت کردید، حدضرر را روی مقاومت شکسته شده که حالا به عنوان حمایت عمل می‌کند قرار دهید.
اگر حدضرر را در فاصله کوتاهی از قیمت خرید قرار دهید، در معاملات کوتاه مدت ممکن است به دلیل نوسان زیاد قیمت، خروج زود هنگامی از بازار داشته باشید (سهم خیلی زود فروخته شود.)
اگر حدضرر تعیین حد ضرر در معاملات را در فاصله زیادی از قیمت خرید قرار دهید، باعث زیان بیشتر شما می‌شود. (سهم خیلی دیر فروخته می‌شود)
بنابراین یافتن حدوسط در تعیین حد ضرر استراتژی هوشمندانه و بهتری می‌باشد.
همیشه به حد ضرر تعیین شده عمل کنید. اگر پس از عمل کردن به حدضرر، رشد سهم شروع شد، نیازی نیست خودتان را ملامت کنید و از آن به بعد در تعیین حدضرر دقت و مطالعه بیشتری انجام دهید. به جای ناراحت بودن، در عوض خوشحال باشید که براساس استراتژی تان معامله را انجام داده اید.
برخی از افرادی که به دید بلند مدت سرمایه گذاری میکنند اعتقادی به تعیین حدضرر ندارند. شما هم اگر به وضعیت بنیادی شرکت مطمئن هستید و قصد سرمایه گذاری بیش از 9 ماهه دارید میتوانید حدضرر تعیین نکنید.

شروع عصر یخبندان و تباهی با رعایت نکردن حد ضرر !

تعریف حد ضرر یکی از الزامات سرمایه‌گذار بوده اما تعیین حد آن مقوله‌ای است که محدوده ی وسیعی را پوشش داده و از خصوصیات فردی و روحی شخص سرمایه‌گذار شروع شده و تا مقدار سرمایه و اندازه ریسک و نوع بازار و شناخت سابقه تاریخی سهم ادامه می یابد، امیدوارم فرصتی حاصل شود که در پستهای آینده به روشهای تعیین حد ضرر نیز بپردازم ولی آنچه که امروز قرار است بدانید اهمیت آن است.نکته !همیشه پیش‌بینی‌ها نمی‌تواند درست باشد و بنابراین اگر معامله ما به هر دلیلی مخالف انتظار ما پیش رفت آنگاه چه مقدار باید ضرر متحمل شد؟

موارد زیادی پیش می‌آید که ممکن است حد ضرر ما در یک معامله فعال شود و سپس سیر صعودی یا نزولی آن سهم شروع شود و ما را در غم از دست دادن سهم خویش داغ‌ دار کند. این قسمت که البته واقعیت هم دارد، همان بخش گول زننده‌ای است که بسیاری از سهام‌داران را دچار مشکل حاد می‌کند، بنابراین تصمیم می گیرد که در معاملات بعدی حد ضرر نگذارد و این آغاز تعیین حد ضرر در معاملات فصل یخبندان مالی برای معامله گر است.

وقتی در معامله ای حد ضرر تعریف می کنید و ضرر فعال و لمس میشود هرگز از متد خود ناامید نشوید و روحیه ی خود را از دست ندهید، زیرا حد ضرر برای این است که فعال شود و یک چیز فرمایشی و سمبلی نیست، تنها نکته ی مهم و ضروری این است که اگر تعداد حد ضررهایی که از شما فعال میشود زیاد است باید یک بازبینی کلی در روش و سیستم معاملاتی خود انجام دهید و هرگز اقدام به پاک کردن صورت مسئله یعنی حذف حد ضرر نکنید.

نکته !عدم تعیین حد سود و ضرر یعنی عدم داشتن برنامه و یعنی عدم مدیریت سرمایه و ریسک خود.

آیا می توانید تصور کنید در حال رانندگی در یک اتومبیل با سرعتی بسیار بالا هستید و پدال گاز را نیز تا انتها فشرده اید. حال بصورت ناگهانی مانعی بزرگ را در مقابل خود می بینید و این در حالی است که در تجهیزات اتومبیل شما اصلاً چیزی بنام ترمز وجود ندارد و سرانجام …! نابودی…!

اهمیت حد ضرر در معاملات

حد ضرر (stop loss ) در بازار ارز بین الملل نیز دقیقاً همان نقش ترمز مطمئن را در اتومبیل کورسی شما دارد ، کما اینکه با نوسانات گاها شدیدی که در بازار ارز دیده می شود ،در صورت استفاده نکردن از حد ضرر، در کمتر چند ساعت ،امکان از بین رفتن تمام سرمایه شما وجود دارد .نکته !تعیین حد ضرر از سوی معامله گران ،گاها حتی از خود معاملات نیز اهمیت بیشتری پیدا می کند واین دقیقاً در حالیست که اکثر معامله گران در بازار فارکس هنوز استراتژی و متد ثابتی در مورد استفاده از حد ضرر و مقدار آن در معاملاتشان ندارند

حال چنانچه به مدریت ریسک سرمایه و مدریت پول توجه بیشتری کنیم و در کنار آن نیز از متد معاملاتی مطمئن برای ورود و خروج از بازار استفاده کنیم، مطمئناً بالانس نهایی معاملات ما با سود بالایی همراه خواهد بود . ذر این اینجا تکرار مجدد این مسئله ضروریست که عمده عامل عدم موفقیت بیش از 90% از معامله گران در پایان سال مالی در بازار فارکس ،عدم اطلاع و یا عدم استفاده از روشهای مطمئن در مدیریت ریسک سرمایه و پول است که تعیین حد مناسبی از حد ضرر (S/L) نیز از اجزاء مهم این علوم می باشد .

دانلود ویدیو با حجم ۱۵۰ مگابایت

وقتی از یک آماتور پرسیده میشود که چرا در معامله ی خود حد ضرر نمی گذاری پاسخی که میدهد این است: ” که ما حدوداً در میانه یک رنج مشحص و تکراری از نوسانات قیمت می باشیم . پس بنابراین به هر حال نرخ قیمت به مکان قبلی اش باز خواهد گشت!” آری و بعد نتیجه آن، از دست دادن کل سرمایه ( کال شدن ) است.

چگونه استراتژی تعیین stop loss را در بازار ارزهای دیجیتال تنظیم کنیم ؟

نحوه استفاده از استراتژی تعیین stop loss

فرار کامل از ریسک نوسانات بازار تقریباً امری باور نکردنی است؛ اما خبر خوب این است که می‌توانیم با استفاده از استراتژی‌‌ مناسب، سرویس‌ها، آگاهی از تحلیل‌های تکنیکال و دنبال کردن اخبار فاندامنتال این ریسک را به حداقل ممکن برسانیم. استفاده از این ابزارها منجر به تسلط بیشتر بر معاملات و ایزوله شدن آن‌ها می‌شود. یکی از این سرویس‌های کاربردی و جدایی‌ناپذیرِ مرتبط با خرید و فروش ارزهای دیجیتال، استاپ لاس Stop loss یا تعیین حد ضرر است. در واقع مهم‌ترین نکته برای تریدهای مبتدی و حرفه‌ای در شرایط ناپایدار بازارهای مالی، متوقف‌کردن و خروج به موقع از موقعیت‌های زیان‌رسان برای جلوگیری از ضرر بیشتر است. این سرویس سرمایه شما را از گزند بی‌ثباتی در بازارهای مالی تا جای ممکن دور نگه می‌دارد. تعیین حد ضرر از چند روش مختلف قابل اجرا است. استراتژی تعیین Stop loss کاملاً وابسته به دیدگاه و میزان ریسک‌پذیری معامله‌گران است، اما روش‌های تعیین حد ضرر کدام است؟ استاپ لاس را در چه نقطه‌ای تنظیم کنیم تا کمترین ریسک ممکن را متحمل شویم؟! ما سعی کردیم تا کاملترین پاسخ‎‌های مربوط به این سوالات را در ادامه مقاله یادآور شویم.

منظور از حد ضرر چیست و چگونه بهترین نقطه آن را تعیین کنیم ؟

به زبانی ساده، استاپ لاس یا حد ضرر، مطمئن‌ترین سرویسی است که از ضرر بیشتر به دارایی شما محافظت می‌کند و ریسک موجود در معاملات را به کم‌ترین حد ممکن می‌رساند. لازمه دریافت بیشترین بازده از این سرویس، دقت در انتخاب روشی مناسب و تعیین حد ضرر در بهترین نقطه است. دستورتوقف معامله به صورت کلی به دو دسته، تیک پروفیت Take profit (حداکثر سود) و استاپ لاس Stop loss (حداکثر زیان) تقسیم می‌شود. هر معامله تنها به یکی از این دو نتیجه برد با باخت منتهی خواهد شد و در صورت فعال‌شدن حد ضرر (SL) یا هنگام رسیدن به حد سود (TP) بسته خواهد شد.

در نظر داشته باشید که کاهش ریسک به این معنی نیست که حدود ضرر را در معاملات خود کوچک یا کم تنظیم کنید. واقعیتی که وجود دارد این است که سرمایه‌گذاران حرفه‌ای در همه بازارهای مالی برای فراهم‌کردن یک فضای معاملاتی موقت با نوسانات بالا، از استراتژی استاپ هانت Stop hunt استفاده می‌کنند. به‌‌عبارتی دیگر، پدیده استاپ هانتینگ زمانی رخ می‌دهد که شما وارد معامله‌ای شده‌اید و حد ضرر خود را تعیین کرده‌اید. این استراتژی خیلی ساده است و تنها به یک نمودار قیمتی و یک اندیکاتور تکنیکال نیاز دارد. جهت آشنایی بیشتر با حد ضرر به مطلب « Stop loss یا حد ضرر چیست ؟» مراجعه کنید. در ادامه به شما می‌آموزیم که چگونه استاپ لاس بگذاریم.

نحوه تعیین بهترین نقطه حد ضرر

بهترین نقطه حد ضرر

محل ایده‌آل برای تنظیم حد ضرر توسط دو عامل کلی و سپس گام‌هایی مهم تعیین می‌شود. دو عامل موثر در تنظیم حد ضرر عبارت است از:

حد ضرر باید در سطحی باشد که ثابت کند نقطه‌ٔ ورود به معامله کاملاً اشتباه بوده است.
حد ضرر باید دارای یک نرخ پیروزی قابل‌قبول در تاریخچه‌ٔ معاملات باشد و این نرخ کاملاً به استراتژی معاملاتی کلی شما وابسته است.

گام‌های ساده استراتژی تعیین Stop loss که باید به آن‌ها پایبند باشیم

برای تنظیم حد ضرر می‌توانید هم از طریق روش‌های مبتدی و هم روش‌های حرفه‌ای اقدام کنید. در ادامه نمونه‌هایی از هر دو روش را برای شما فراهم کرده‌ایم.

１- تعریف پلن یا استراتژی معاملاتی

قبل از انجام هر کاری ابتدا پلن کتبی و معاملاتی خود را مشخص کنید. توجه داشته باشید که انتخاب روش و قوانین مشخص در آغاز، می‌تواند در بهینه‌تر شدن محل تنظیم حد ضرر بسیار مفید و موثر واقع شود.

２- استراتژی معاملاتی خود را بسنجید

آزمودن بازدهٔ استراتژی معاملاتی به شما این امکان را می‌دهد تا بر اساس داده‌های تاریخی قیمت، عملکرد سیستم حد ضرر معاملات خود را بدست آورید. سپس نتایج به دست آمده را مرور کنید تا کاربردی‌ترین موارد را شناسایی و بررسی کنید. تایم‌فریم‌ها و جفت‌ارزهای تعیین حد ضرر در معاملات مختلف را نیز محک بزنید و از میان آن‌ها پربازده‌ترین‌ را بر اساس استراتژی خود انتخاب کنید.

３– بهبود استراتژی معاملاتی و سنجش مجدد آن

در صورتی که پلن شما سودآور نبود، وقت آن است که دست بکار شوید و تغییرات لازم را در آن اعمال کنید. حتی اگر نتایج استراتژی شما خوب پیش رفته است، آزمایش ایده‌های نو را نادیده نگیرید؛ ممکن است در این بررسی‌ها سیستم سودآورتری به ذهن شما راه یافت. از خلاقیت نترسید، بعضی اوقات عجیب‌ترین ایده‌ها سودآورترین هستند! بعد از دست پیدا کردن به یک استراتژی مناسب، دیگر نوبت گام نهادن به مرحله چهارم است.

４- هرگز از ارتقاء و تقویت استراتژی معاملاتی خود غافل نشوید

حالا زمان محک زدن نتایج استراتژی است. یک حساب آزمایشی ایجاد کرده و با اقدام به شروع معاملات در آن، نتایج را زیر ذره‌بین دقت قرار دهید. محدودیت‌ها و اشکالات در این مرحله به تدریج آشکار خواهند شد، بنابراین اینجا می‌توانید در استراتژی خود را تغییرات لازم را اعمال کنید و شکل نهایی آن را معین کنید.

۴ شیوه متداول معامله گران حرفه‌ای‌ برای تنظیم حد ضرر

۴ شیوه معامله گران حرفه‌ای‌ برای تنظیم حد ضرر

این روش‌ها، شما را برای دستیابی به ایده‌ای جهت تعیین بهترین حد ضرر در معاملات ارزهای دیجیتال یاری می‌دهند. این موارد دیدگاه تازه‌ای در مورد مکان تنظیم حد ضرر معاملات به شما می‌بخشند. البته برای انتخاب، پیشنهاد می‌کنیم که حتما استراتژی فعلی خود را نیز مد نظر داشته باشید. همچنین از طرفی می‌توانید بعد از انتخاب تعیین حد ضرر در معاملات یکی از این روش‌ها، پلن معاملاتی خود را بر اساس آن مشخص کنید.

روش اول برای تنظیم حد ضرر:

آسان‌ترین و عمومی‌ترین روش، تنظیم حد ضرر بر اساس درصدی از سرمایه است. این استراتژی حد وسط ندارد! استاپ لاس یا حد ضرر در این روش مبتنی بر درصدی معین از حساب معاملاتی تنظیم می‌شود. اجازه دهید با یک مثال به توضیح این روش بپردازیم. برای نمونه، تصور کنید شما یک بیت کوین دارید و نگران این هستید که قیمت آن به زیر مقدار کنونی آن برسد. پس نقطه‌ای را برای آن مشخص می‌کنید و به صرافی می‌گویید زمانی که قیمت بیت کوین به زیر این نقطه رسید، به طور خودکار بیت کوین شما را بفروشد.

در اینصورت اگر قیمت آن به کمتر از مقدار مشخص شده برسد، دارایی شما نقد شده و از ضرر بیشتر جلوگیری کرده‌اید؛ همچنین شما قادر هستید در نوبت بعد که قیمت پایین‌تر رفت، اقدام به خرید مجدد کنید. اما اشکال اینجا است که امکان دارد از خواب بیدار شوید و قیمت بیت کوین دوباره به بالای مقدار تعیین شده شما رسیده باشد؛ در نتیجه شما مجبور هستید که در بالای مقدار تعیین شده خود دوباره اقدام به خرید کند و این یعنی ضرر! پس بهتر است حد ضرر را مطابق با شرایط و محیط بازار یا قوانین استراتژی تعیین کنید، نه اینکه چه‌مقدار از سرمایه خود را حاضر به از دست دادن هستید.

روش دوم برای تنظیم حد ضرر:

راه دیگر تنظیم حد ضرر استراتژی میانگین متحرک حمایتی و مقاومتی است که روشی مناسب برای استراتژی‌های معاملاتی پیرو روند محسوب می‌شود. این اندیکاتور به صورتی پویا و دینامیک، سطوح مقاومت و حمایتی را با توجه به حرکات قیمت در بازار در اختیار معامله‌گر می‌گذارد. میانگین متحرک برای دوره‌های مختلف اطلاعات متفاوتی را نمایش می‌دهد و هرچه طول مدت دوره کاهش یابد، خطوط میانگین متحرک رفتار حرکتی نزدیکتری به نمودار قیمت خواهند داشت. استراتژی میانگین متحرک حمایتی و مقاومتی یک استراتژی کاملا ساده است. این استراتژی قدرت زیادی در شناسایی تغییر روند دارد و زمانی که سیگنالی صادر کند به احتمال خیلی زیاد شاهد تغییر حرکت قیمت‌ها خواهیم بود. گاهی بعضی از معامله‌گرها در استراتژی‌ها خود برای یافتن محل چرخش و بازگشت بازار نیز از این روش استفاده می‌کنند.

روش سوم برای تنظیم حد ضرر :

یک روش متفاوت در تعیین Stop loss، حد ضرر بر اساس زمان به جای پارامترهای قیمت است. به عنوان نمونه، تریدر یا سرمایه‌گذار باید بعد از پایان یک بازه زمانی مشخص مثلا انتهای روز و بدون در نظر گرفتن نتیجه، موقعیت را ببندد و از بازار خارج شود. شاید بتوان چشم‌پوشی از وضعیت واقعی بازار در این روش را عامل اصلی کاهش محبوبیت آن در مقایسه با سایر استراتژی‌ها دانست.

روش چهارم برای تنظیم حد ضرر:

روش چهارم استفاده از استراتژی اندیکاتور پارابولیک سار ParabolicSar & RSI استاپ لاس است. این استراتژی با دقت بالایی روند را شناسایی می‌کند و معامله‌گر با معامله در جهت روند از بازار سود می‌گیرد. در واقع این استراتژی هم در تشخیص روندهای صعودی کوتاه مدت و بلند مدت؛ و هم در تشخیص روندهای نزولی یا حتی در بازارهایی که قابلیت معامله دو طرفه را دارند، کاربرد دارد. این اندیکاتور مانند مابقی اندیکاتورها به‌تنهایی کامل نیست و تکمیل‌کننده‌ حرکات قیمت و اندیکاتورهای دیگر است، اما در پیروی و تأیید روند به‌خوبی عمل می‌کند.

در این بلاگ سعی کردیم تا با بیانی شفاف شما را با روش‌های مبتدی و حرفه‌ای تعیین حد ضرر و همچنین اهمیت آن‌ها آشنا کنیم. امیدواریم که این مطالب برای شما مفید بوده باشد.

سوالات متداول

اگر حفظ سرمایه و جلوگیری از ضرر بیشتر برای شما از اهمیت بالایی برخوردار است، پیشنهاد می‌شود که حتماً از استراتژی تعیین Stop loss استفاده کنید. والکس

نیاز است که در تعیین حد ضرر دو عامل مهم را رعایت کنید:
۱- حد ضرر باید در سطحی باشد که ثابت کند نقطه‌ٔ ورود به معامله کاملاً اشتباه بوده است.
۲- حد ضرر باید دارای یک نرخ پیروزی قابل‌قبول در تاریخچه‌ٔ معاملات باشد و این نرخ کاملاً به استراتژی معاملاتی کلی شما وابسته است.

انتخاب پر بازده‌ترین استراتژی تعیین استاپ لاس با توجه به دیدگاه و میزان ریسک‌پذیری شما، احتمال خطر ضرر بیشتر را در معاملات به کم‌ترین حد ممکن می‌رساند.

حد ضرر در بورس یا استاپ لاس چیست؟ ۱۰ نکته اصولی برای تعیین حد ضرر

حد ضرر

معامله‌گرانی که در بازارهای مالی با دیدگاه کوتاه‌مدت و میان‌مدت فعالیت می‌کنند معمولا برای تعیین زمان خروج خود از معاملات از حد سود و حد ضرر استفاده می‌کنند. این افراد که بیشتر بر اساس تحلیل تکنیکال به خرید و فروش در بازارهای مالی مانند سهام، ارز و … مشغول هستند، اغلب برای میزان سود و زیان خود محدوده‌هایی را تعیین می‌کنند. در این حالت، خروج از معامله با هدف کاهش زیان و افزایش سود انجام می‌شود. اجازه بدهید مثالی در این زمینه بزنیم. فرض کنید شخصی سهامی را در قیمت ۲۰۰ تومان خریده است. او بر اساس نتایج تحلیلی که روی این سهام انجام داده – که معمولا از جنس تحلیل تکنیکال است – تصمیم می‌گیرد با رسیدن قیمت به اولین سقف قیمتی مورد انتظار، مثلاً ۲۲۰ تومان سهام خود را به فروش برساند. در صورتی که قیمت سهام به ۱۸۰ تومان کاهش یابد نیز او سهام خود را خواهد فروخت. در این حالت، حد ضرر او ۱۸۰ تومان خواهد بود.

چه عواملی در تعیین حد ضرر تاثیر گذار هستند؟

عامل‌های گوناگونی بر تعیین حد ضرر، تاثیرگذار هستند. به عنوان مثال می‌توانیم به ویژگی‌های سرمایه‌گذار از نظر ریسک‌پذیری و دیدگاه زمانی او در سرمایه‌گذاری اشاره‌ کنیم. اما در کل، عوامل تأثیرگذار بر این فرآیند شامل موارد زیر می‌شوند:

‌تغییر موقعیت حد ضرر به نقطه‌ای بالاتر یا پایین‌تر، به معنی تعیین حد شناور یا متغیر است. مثلا زمانی‌ که یک سهم را روی قیمت ۲۵۰ تومان می‌خریم، حد ضرر را برای آن در نقطه ۲۳۰ تومان قرار می‌دهیم. اگر قیمت سهم افزایش یافت و به نقطه ۳۳۰ تومان رسید، حد ضرر را در نقطه بالاتری مثلا روی قیمت ۳۰۰ تومان می‌گذاریم. به این فرآیند، تغییر حد با توجه به روند قیمت سهام گفته می‌شود.

نکته‌هایی اصولی در تعیین حد ضرر که باید همواره به یاد داشته باشید

‌هیچ قانون کلی برای تعیین حد ضرر وجود ندارد. اما برای تعیین این حد، نکته‌های قابل‌ توجهی وجود دارند که باید آنها را در نظر گرفت. مثلا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:‌

حد ضرر یا حد توقف زیان به معنی آن است که وقتی کاهش قیمت سهام به حد مشخص و تعیین‌ شده‌ای رسید، باید آن را بفروشیم تا از ضرر بیشتر جلوگیری شود.‌
کم شدن سود هم نوعی ضرر است، بنابراین زمانی‌ که قیمت سهام بالا رفت حد ضرر را نیز باید متناسب با قیمت افزایش داد.‌
یکی تعیین حد ضرر در معاملات از رایج‌ترین اشتباه‌ها تغییر حد ضرر بدون دلیل فنی و منطقی است. بدین ترتیب که با نزدیک شدن قیمت به حد ضرر، معامله‌گر اقدام به تغییر یا حذف آن می‌کند و منتظر کمتر شدن یا از بین رفتن زیان می‌ماند. با وجود اینکه ممکن است در مواردی این حرکت موجب جبران یا کمتر شدن زیان شود، اما در بلندمدت نتیجه‌ای جز از بین رفتن برنامه و استراتژی سرمایه‌گذاری نخواهد داشت.‌
حد ضرر نباید بیشتر از ۱۰ درصد مبلغ خرید باشد و این یعنی بیش از ۱۰ درصد مبلغ خریدتان را نباید از دست دهید.‌
حد را نباید با فاصله خیلی زیاد یا خیلی کم از قیمت خرید قرار دهید.
اگر روند بازار و شاخص صعودی باشد بعد از رسیدن به حد سود بدون اینکه سهم را بفروشیم، فقط حد را تعریف می‌کنیم. ولی اگر روند بازار نزولی و شاخص در حال اصلاح باشد، باید بعد از رسیدن به حد سود، یا به‌ طور کامل از سهم خارج شویم یا اینکه بخشی از سهام را با سود فروخته و برای مابقی، حد ضرر شناور (trailing stop) را در نظر بگیریم.
در تعیین حد ضرر، دیدگاه زمانی یک سرمایه‌گذار بسیار اهمیت دارد. مثلا تعیین حد برای معامله‌های کوتاه مدت با تعیین حد برای معامله‌های بلند مدت متفاوت است.
در معاملات کوتاه‌مدت، حد ضرر را روی محدوده‌ حمایت در موج نزولی قبلی قرار دهید. (به شرطی که بین ۸ تا ۱۰ درصد باشد.)‌
در خریدهای میان‌مدت و بلندمدت، حد ضرر را روی محدوده حمایتی معتبر تعیین کنید. (بین ۱۰ تا ۲۰ درصد پایین‌تر از قیمت خرید)‌‌
‌وقتی مقاومت یک سهم شکسته شد و قیمت سهم در بالای محدوده مقاومتی تثبیت گردید، حد را روی مقاومت شکسته شده که حالا به‌عنوان حمایت عمل می‌کند، قرار دهید.

کانال سیگنال رایگان

سلام خسته نباشید میخام تو بازار کریپتو فعالیت کنم فقط یک سوال بیشتر ذهنمو درگیر کرده اگه یه ارز 100% ضرر بده اون معامله خودکار کامل بسته میشه؟یا بعد از معدتی برمیگرده؟ خیلی ممنون میشم اگه جواب بدید

باسلام دوست عزیز
با توجه به نوع معامله ای که انجام داده اید متفاوت است. اگر از فیوچرز باشد احتمال از بین رفتن کامل وجود دارد ولی اگر ارزدیجیتالی از اسپات خریداری شده باشد تا زمانی که آن تعداد را داشته باشید، اگر اسکم نشده باشد و قیمت برگردد امکان بازگشت ارزش قبلی ارزدیجیتال وجود دارد.

خیلی عالی کار می‌کنید رو مطالبتون

سلام من مفهوم استاتپ لاس رو توی پوزیشن سل(فروش) اصلا متوجه نمیشم کسی مستونه توضیح بده؟ توی پوزیشن خرید استاپ لاس اگه بزاریم ینی اگر قیمت اومد پایین خودکار بفروشه که از ضرر جلو گیری بشه اما توی فروش چیجوره؟

باسلام دوست عزیز
می توانید از این ابزار برای زمانی استفاده کنید که تحلیل شما عددی را به عنوان نهایت افت قیمت نمایش داده است و آنرا برای نهایت استفاده از سفارش خود تعیین کنید

سلام با تشکر از سایت خوبتون ، یه سوال داشتم آیا واسه بورس ایران هم میشه مثل فارکس حد ضرر رو تعیین کرد که بطور اتومات اعمال بشه؟
یا باید همیشه زیر نظر داشته باشم و بطور دستی خارج شم؟

با سلام و احترام
در این زمینه باید از پلتفرم‌هایی نظیر مفیدتریدر یا سامانه معاملات آفلاین شرکت‌های کارگزاری استفاده کنید.
ذکر این نکته ضروری است، که اگر در محدوده قیمتی مورد نظر شما صف فروش شکل بگیرد، به صورت خودکار دستور فروش (حد ضرر) شما فعال نخواهد گردید.

با سلام سئوالی داشتم تازه وارد هستم ولی دانستن عیب نیست اگر یک سهم ۱۰۰ درصد زیان دهد چه اتفاقی می افتد ایا آن سهم بالای منفی ۱۰۰ ی رود که در اینصورت عملا” هیچ یا اینکه از صفحه سهام حذف می شود .با تشکر

باسلام دوست عزیز
خیر.در هر صورت شما سهامدار ۱۰۰ سهم از ان شرکت هستید.

ممنون از وقتی که برای پاسخ دادن صرف کردید🙏🙏🙏

سایتتون عالیهههه..من خیلی چیزا دارم یاد میگیرم
من به اطرافیان سایتتون رو معرفی میکنم

درود بر شما
چقدر زیبا و ساده مفاهیم اساسی بورسی را توضیح داده اید
سپاسگزارم از اطلاعات ارزنده شما

ممنون از آموزش خوبتون،فقط کاش روی نمودار هم این حد ضرر و سود را نشون میدادید.اونجا که وقتی یه سهم شکسته میشه،باید حد را روی مقاومت شکسته شده قرار بدیم.

خیلی ساده و قابل فهم توضیح دادید .. من یک مبتدی هستم و فعلا درحال جمع آوری اطلاعاتم و هنوز وارد بورس نشدم اما توضیحات شما خیلی ب افزایش درکم از حد سود و حد ضرر کمک کرد. ممنونم.

سلام
خوشحالیم که تونستیم بهتون کمک کنیم..موفق باشید

مجددا سلام،این حد ضرر ده درصدی که شما فرمودین را توی بورس ایران نمیشه اعمال کرد چون ناگهان میبینید صف فروش شده و نمیشه فروخت

با سلام و احترام،
نکته ی مورد اشاره شما کاملا صحیح است و ممکن است چنین شرایطی را با ان مواجه شوید، اما بسیار مهم است که تعیین حد ضرر در معاملات در چنین روزی و روزهای بعدی به حد ضررهای تعریف شده خود پایبند باشید و در صورتی که ان محدوده تعریف شده را رو به پایین رد کرد اقدام به ثبت سفارش خروج از سهام کنید. در چنین حالتی فروش سهام شما ممک است طی چند روز و یا مدت بیشتری به طول انجامد.

سلام، سوال من این است که در خرید سهام با چشم انداز بلند مدت مثلا حداقل یکسال،آیا حد ضرر معنی می دهد؟ و اگر بله اصول آن چیست؟ممنون

باسلام دوست عزیز
در خریدهای میان‌مدت و بلندمدت، حد ضرر را روی محدوده حمایتی معتبر تعیین کنید.

من چرا نمی فهمم این ستاپ لاسو؟ چندین فیلم و آموزش رو خوندم. آخرشم متوجه نشدم :(((

بطور خلاصه بخوام بگم وقتی شما یک سفارشی رو وارد میکنید به حالتهای مختلفی میتونید این کارو بکنید. مثلا هنگام سفارش فروش حالات مختلفی مثل فروش در قیمت فعلی بازار و یا فروشهای شرطی مثل sell stop یا sell-limit یا sell-stop limit براش وجود داره و هر حالتی رو که صلاح بدونید انتخاب میکنید. اما مهم اینه که با اون سفارش هدفی دارید و میخواید به اون هدف برسید و هدفتون قطعا کسب سود حداکثری هست. اما ممکنه بعد از ثبت سفارش شما بازار در روند و جهت دلخواه و یا سودآوری حرکت نکنه یا به عبارتی برخلاف هدف شما حرکت کنه. در اینصورت خیلی خوب میشه اگه بتونیم جلوی زیان(یا کم شدن سود حداکثری) رو بطور خودکار بگیریم و درواقع سفارشی که ثبت کرده بودیم رو ببندیم و به عمرش پایان بدیم تا ما رو بیش از این از هدفمون دور نکنه. به هر سفارشی یک پوزیشن یا موقعیت گفته میشه. بستن یک سفارش یعنی اینکه از اون پوزیشن خارج بشیم. خروج از پوزیشن خرید با فروش سهام انجام میشه و خروج از پوزیشن فروش با خرید همون تعداد سهام فروخته شده. برای بستن هر پوزیشن هم دوتا گزینه داریم: یک) Stop-loss یا حد ضرر دو) Take profit یا حد سود. هر دو کارشون یکیه و اونم خروج از یک پوزیشن هست. اما هدف و ماهیتشون فرق میکنه. اولی هدفش خروج در هنگامی هست که داریم ضرر میکنیم و دومی هدفش خروج در هنگامی هست که میتونیم بیشترین سود ممکن رو ببریم(طبق پیش بینی مون). حالا بسته به اینکه تو چه روند یا جهتی(صعودی یا نزولی) سود بکنیم، روی قیمتی که بهمون حداکثر سود ممکن رو طبق پیش بینی مون در جهت موردنظر بده یک دستور Take profit میذاریم و برعکس برای حرکت در خلاف اون جهت، در قیمتی که حداقل ضرر ممکن رو بکنیم یک دستور Stop loss میذاریم. پس درنتیجه بسته به نوع و جهت معامله مون دستور Stop-loss میتونه sell-stop باشه و یا یک buy-stop. اینا رو هم باهم قاطی نکنید استاپ لاس فقط یک دستوره برای خروج از پوزیشن(با هدفی که بیان کردم). حالا اگه با سل استاپ باید ازش خارج بشه(وقتی وارد پوزیشن خرید شدید) اون رو انجام میده و اگه با بای استاپ باید خارج بشه(وقتی وارد پوزیشن فروش شدید) اونو انجام میده. مثلا اگه سهامی رو در قیمت ۲۰۰ تومن میخرید به این امید که قیمتش بره بالا و سود کنید، ممکنه نره و برعکس قیمتش ریزش کنه حالا برای مدیریت ریسک و جلوگیری از زیان بیشتر، یه استاپ لاس زیر ۲۰۰ تومن میذارید مثلا در ۱۹۵ تومن. اینجا استاپ لاس درواقع یک سل استاپ هست و به ۱۹۵ تومن اگه برسه بطور خودکار شروع میکنه به معامله و فروش سهام و درنتیجه خروج از پوزیشنی که با خرید سهام بهش وارد شدید قبلا. یا اگه سهامی رو دارید و مثلا قیمتش ۳۰۰ تومنه و پیش بینی تون ریزش قیمتش هست و میاید میفروشیدش با هدف کسب سود، ممکنه ریزش نکنه و برعکس قیمت رشد کنه(یعنی اینجا رشد قیمت زیان ده هست) اینجا میاید بالاتر از قیمت فروش مثلا در ۳۰۷ تومن یک استاپ لاس میذارید. اینجا استاپ لاس ما درواقع یک بای استاپ هست و وقتی که بهش برسه بطور خودکار شروع میکنه به خرید همون تعداد سهام فروخته شده تا از پوزیشن قبلی که فروش سهام بود خارج بشه. تیک پرافیت در راستای هدف پوزیشن شماست اما استاپ لاس برای جبران یک پوزیشن اشتباه و زیان ده. به جای اینکه بیاید سفارش بای استاپ و سل استاپ رو جداگانه ثبت کنید تا کار مدیریت ریسک و رسیدن به حداکثر سود یک سفارش خاص رو مدیریت کنید و کارتون رو بیشتر و سخت تر کنید، توی همون سفارشی که دارید انجام میدید میاید استاپ لاس و تیک پرافیت رو تعیین میکنید تا همون کار رو براتون انجام بده

خیلی ساده و قابل هضم بود واقعا .

یه سهم گرفتی معلوم نیست که سود می کنی یا نه ..سهم رو گرفتی ۲۰۰۰ ت حد ضررش رو۱۸۰۰ تعین می کنید یعنی وقتی سهم تون پایین اومد وبه تعیین حد ضرر در معاملات قیمتش به ۱۸۰۰ رسید سهم رو می فروشین اینجوری جلو ضرر بیشتر رو می گیرید

از سال 1390 که مجموعه خانه سرمایه شروع به کار کرد با برگزاری ۳۱ دوره جامع آموزشی بلند مدت، بیش از ۶۰۰۰ تحلیلگر را وارد بازار سرمایه کرده‌ایم. تمام تلاش من و همکارانم ایجاد مرجعی برای آموزش واقعی و صحیح موفقیت مالی و سرمایه گذاری بوده است مرجعی که کمک می کند زندگی بهتری برای خود و اطرافیانمان بسازیم.